Dirk Jan valt vaak tussen wal en schip

URETERP Al zijn klasgenoten gingen naar een vervolgopleiding; Dirk Jan belandde tussen wal en schip. In een maatschappij waarin veelal wordt verwacht dat iedere jongere gaat studeren en alles is gericht op betaalde arbeid, is dit voor Dirk Jan geen haalbare kaart. En toch: “Ik bin in persoan mei in handicap, mar probearje dat sa min mooglik bysûnder te meitsjen.”

Dirk Jan Koehoorn is 19, tijd voor een studie of baan zou je zeggen. Geen kans, want hij heeft geen diploma’s, maar wel een behoorlijk beperkende handicap. Dirk Jan werd geboren met cerebrale parese (CP), een houding- en bewegingsstoornis die veroorzaakt wordt door een beschadiging van de hersenen. Op zijn zeventiende werd hij geopereerd om de spasticiteit te verminderen, maar het resulteerde ook in een dwarslaesie.

Vanaf zijn tweede jaar ging Dirk Jan naar School Lyndensteyn in Beetsterzwaag. Bij het naastgelegen Revalidatie Friesland kreeg hij therapieën en behandelingen. In mei vorig jaar, in de examentijd, rondde hij daar zijn vmbo-opleiding af. Niet met een diploma, maar wel met certificaten. Hij deed het goed. “Ik hie allegear achten foar myn talen.”

Geen diploma

Na de basisschool stroomde Dirk Jan eerst door naar vmbo kaderberoepsgerichte leerweg. “Mar omdat ik in soad nei it sikehûs moast en in soad komplikaasjes hie, waard besluten dat ik in nivo leger moast, dus basisberoepsgerichte leerweg.” En dit vormde meteen een groot probleem: bij deze praktijkgerichte opleiding moet veel met de handen worden gewerkt. “En dat kin ik net dwaan.” Resultaat is dat hij geen diploma kon halen, maar alleen certificaten voor vakken waarin hij wel examen kon doen.

Zonder diploma is er geen zicht op een vervolgstudie. En daar hebben veel jongeren met een fysieke handicap mee te maken, zegt mem Jannie Koehoorn. Het ontneemt hun de kans op een plek op de arbeidsmarkt. En dan kom je in een vorm van dagbesteding terecht. “Of der moat in wurkjouwer wêze dy’t it oandoart mei Dirk Jan.”

Dirk Jan had altijd de bedoeling om te gaan werken met behoud van zijn Wajong-uitkering. Daar hoopte hij ook op bij woonzorgcentrum De Lijte in Ureterp waar hij stage liep. Dat pakte anders uit, ook tot verrassing van zijn jobcoach bij Baanplus. Dirk Jan had graag door willen gaan als receptiemedewerker, maar een baan kwam er niet van. “Der wurdt in soad yn risiko’s tocht.”

Lastig werk vinden

Dirk Jan zou graag receptiewerk willen doen. Dat deed hij tot voor kort ook. Maar het was niet in een setting die bij hem paste: een dagbestedingsplek tussen mensen met een licht verstandelijke handicap. “En mei mar twa telefoantsjes deis wie der ek net safolle oan.” Werken is voor hem niet eenvoudig. Zo heeft hij een groot beeldscherm nodig vanwege zijn visuele beperking, heeft hij zorg nodig en ligt zijn werktempo lager. Allemaal beperkingen bij het vinden van werk. Jannie: “Je merke dat wurkjouwers dêr tsjinoan sjogge.”

Toch is er een werkgever die het met hem aandurft. Geen betaalde baan, maar wel een zinvolle baan bij een totaal andere soort dagbesteding. Dirk Jan heeft een plekje gevonden als websitebeheerder bij ErvaarWerk in Groningen. Jannie: “De man dy’t dat oprjochte hat, fynt dat minsken mei in fysieke handicap mear kinne. Dus ferkeapje se dêr guod fia in website, lykas bol.com.” Het is een soort dagbestedingsplek, dus geen baan, al noemt Dirk Jan dat wel zo. “Ik moat it betelje fanút myn pgb (persoonsgebonden budget). It soe fansels noch moaier wêze as der in wurkjouwer yn de omjouwing fan Drachten is dy’t it mei my oandoare soe.”

Heerlijk werk vindt Dirk Jan het bij ErvaarWerk, maar daarmee dient zich ook het volgende probleem aan. Want hoe kom je in Groningen als je fysiek gehandicapt bent en afhankelijk bent van speciaal vervoer? Ze klopten bij veel instanties aan om een regeling te treffen. Heit Job: “De gemeente sei dat se dêr gjin regeling foar hienen. Omdat Dirk Jan in Wajong-útkearing hat, moasten wy dat oanfreegje by it UWV. Dêr seinen se dat soks by de priis fan de deibesteding ynsitte moast. Sa komme je net folle fierder.”

Tussen wal en schip

Hoewel de gemeente Opsterland goed met hen meedacht, blijft Job het vreemd vinden. De gemeente hanteert het SROI-beleid (Social Return On Investment) om competenties en arbeidskansen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te vergroten. “Mar dêryn is niks rjochte op minsken as Dirk Jan, alles is rjochte op betelle arbeid.” En daarmee belandt iemand als Dirk Jan dus tussen wal en schip, vinden ze.

Vervoer

Omdat Dirk Jan dus geen betaalde baan heeft, zijn ze genoodzaakt zelf het vervoer te bekostigen. En daar zullen toch veel meer fysiek gehandicapten die van School Lyndensteyn komen, mee te maken hebben, denkt Jannie. “Dêrom fine we it ek sa belangryk om dit ferhaal te fertellen.” 

Dirk Jan rekent de kosten even voor: met een speciale taxi naar zijn werk kost per dag 200 euro. Dus heeft de familie Koehoorn het anders aangepakt. “Wy bin lid fan de tsjerke en ha dêr in oprop dien foar frijwilligers om my mei ús eigen auto te bringen en te heljen.”

Voor het gezin Koehoorn heeft de handicap van Dirk Jan grote impact op het dagelijks leven. Het vele regelwerk bij instanties is bij elkaar opgeteld een dagtaak. Daarnaast zijn heit Job, mem Jannie en zus Tessa (21) mantelzorgers. Driemaal per week komt er ’s avonds een pgb’er zorg verlenen, al de andere zorg doet het gezin zelf. Zo heeft heit Job de ochtenddienst. Dirk Jan: “Mar dat wurdt steeds swierder. Der sil in tiid komme dat ek dêr in pgb’er foar komme moat.”

Buddy

Maar daar krijgen ze straks hulp bij. En wel in de vorm van Buddy, de anderhalf jaar oude flatcoat retriever die het gezin zelf in opleiding heeft. De opleiding van Buddy wordt begeleid door Bultersmekke Assistancedogs. Het was best lastig om een goede hulphond te vinden, vertelt Dirk Jan. “Dat wie lestich omdat ik twa beperkingen ha.” Ze probeerden het eerst bij Hulphond Nederland. Maar daar wordt geen hond geboden die de twee beperkingen combineert: een geleidehond voor slechtzienden gecombineerd met een adl-hond voor algemeen dagelijkse levensverrichtingen. Bij Bultersmekke Assistancedogs was dit geen probleem.

Buddy is als pup bij hen in huis gekomen. “Se ha fan Bultersmekke doe besjoen welke taken foar my nedich binne.” Met een vuistdikke studiemap, huiswerk en maandelijkse begeleiding leert het gezin om van Buddy een goede hulphond te maken voor Dirk Jan. Dat gaat uitstekend; Buddy opent en sluit al de deuren en kan goed apporteren.

Toekomst

Er is nog wel even tijd, toch richt Dirk Jan zijn ogen op de toekomst. Op een eigen woonplek, misschien wel in Groningen. “It moaiste fyn ik miskien wol de JP van den Bent stichting, sy ha apparteminten op in etaazje fan in kompleks dat fierder regulier ferhierd wurdt.” En onlangs ontdekten ze dat in Groningen op dit moment gebouwd wordt aan een appartementencomplex voor gemengde bewoning door mensen met een fysieke en licht verstandelijke beperking. Een mooi ruimtelijk gebouw, zegt Jannie. Niet een tehuis maar wel een eigen appartement. Dirk Jan: “Ik wie entoesjast. Ik tink dat ik ynkoarten ris sjen gean hoe lang de wachttiden foar sa’n appartemint binne.”