Boer ontmoet politicus: ‘Niet straffen maar steunen’

TERWISPEL De een is boer bij een Natura 2000-gebied en schakelt om naar biologisch. De ander is lid van Provinciale Staten voor GroenLinks. Jilt Wijnstra en Jochem Knol in gesprek over stikstofplannen en de landbouw. “De tijdsdruk moet eraf, dan duurt het maar wat langer, als de doelen maar duidelijk zijn.”

Met een golfkarretje brengt Jilt Wijnstra ons van zijn boerderij aan de Bûtewei in Terwispel naar Van Oordt’s Mersken, het Natura 2000-gebied dat circa zevenhonderd meter achter zijn bedrijf begint. In het land wachten een tafel en tuinstoelen ons op. In de verte ontwaren we een haas. Zo aan het begin van de avond is de lucht vol vogels. Later meldt zich aan de bosrand een ree. 

We zitten in natuurland, onderdeel van de 17,5 hectare die Wijnstra pacht van Staatsbosbeheer. De klaver bloeit; de komende jaren verwacht Jilt meer diversiteit. Hij is vorig jaar op zijn hele bedrijf (58 hectare) gestopt met het strooien van kunstmest. Een gevolg van zijn besluit om over te schakelen naar de biologische melkveehouderij. “Wy seagen al it ien en oar oankommen en betochten dat dit de ienige wize is om hjir boer te bliuwen.” 

Een besluit met het oog op de toekomst. Jilt is de derde generatie op het familiebedrijf, de vierde generatie dient zich aan. Zoon Janco is bijna twaalf, maar in alles al boer, zegt zijn vader. “Hy ken de kij better as ik.”

Geen grote stap

De stap naar biologisch is voor hem niet zo groot, geeft Wijnstra direct toe. Hij gebruikte altijd al weinig bestrijdingsmiddelen, kunstmest en diergeneesmiddelen. Het rantsoen van de koeien bestaat uit eigen verbouwd voer (kuil en natuurhooi), aangevuld met krachtvoer. Maïs heeft hij nooit verbouwd. “Dêr is myn lân net geskikt foar. Ik doch it lânwurk sels en bin skerp op de kosten.” 

De extreem hoge kunstmestprijzen gaven het beslissende duwtje richting biologische bedrijfsvoering. “Mar ik wie der geastlik op dat stuit ek hielendal klear foar.” De huidige zogenaamde transitiefase moet volgend jaar september resulteren in het predicaat biologisch. Afzet van de melk is al geregeld. Zijn nieuwe extensievere bedrijfsvoering betekent dat de veestapel is gekrompen van 93 naar 80 koeien. 

Tot nu toe gaat de overgang goed, al ligt de opbrengst van zijn grasland duidelijk lager. “Wol de helte fan wat it wie. Dat moat tiid ha. Ik ha noch genôch foer fan ferline jier en ha minder fee, dat wy rêde it wol.” De stikstofplannen van het kabinet maken echter geen onderscheid tussen bedrijven. Ook voor Wijnstra dreigt 70 procent krimp. “It fielt as in mes yn de rêch. Ik doch der alles oan, ik bin mei lânruil yn it ferline de natoer ek al temjitte kaam.”

Dubbel gepakt

Jochem Knol hoort het verhaal van Jilt met bewondering aan. “Dit is de richting die wij willen”, aldus de in Beetsterzwaag wonende landbouwwoordvoerder van GroenLinks in de Friese Staten. “Dit bedrijf levert een duidelijke bijdrage aan vermindering van de stikstofuitstoot. Eigenlijk wordt Wijnstra dubbel gepakt, zo voel ik dat ook. Terwijl juist bedrijven die stappen nemen, steun verdienen.” Knol vertelt dat hij via een motie in de Staten dit soort bedrijven wilde ontzien, maar dat idee kreeg geen meerderheid. “Onbegrijpelijk, ook VVD en CDA stemden tegen.” 

De politicus heeft net een roerige laatste vergaderdag voor het zomerreces achter de rug. Inclusief bommelding op het provinciehuis. Hij vindt het jammer hoe de discussie rond stikstof verloopt. “Het lijkt er nu, ook door slechte communicatie, op dat alles eenzijdig bij de landbouw wordt neergelegd. We hebben het probleem samen zo groot laten worden en nu moeten we ook met z’n allen oplossen.” 

Wijnstra vertelt wat hij op een bord langs de weg heeft geschreven: ‘Waarom zijn boeren minder waard dan huizen, auto’s en een vliegtuigstaart.’ Knol kan zich erin vinden. Hij ergert zich aan burgers die wel graag wijzen, maar zelf hun gedrag niet aanpassen. “Dat is lekker makkelijk. We moeten allemaal inleveren. In het consumptiepatroon, in het verkeer, het autogebruik. En ja, we moeten ook minder vliegen.” 

Aan de andere kant stelt Knol wel dat we in een rechtstaat leven en er een duidelijke gerechtelijke uitspraak ligt. “Doen we nu niets dan loopt de vergunningverlening spaak. Voor de bouw van woningen en wegen, maar ook voor de zogenaamde PAS-boeren die nu zonder vergunning zitten.”

Hoe verder?

Maar hoe moet het na weken van scherpe protestacties nu verder? Voor Jilt is het duidelijk: het huidige plan moet van tafel. “Dan krij ik frijheid, kin ik fierder en helje ik it wol mei hoe’t ik it dwaan wol.” Mits, zegt hij richting Knol, mensen ook meer biologische producten kopen. “Ek jo achterban. Want dêr hinget it ek op. De boarger hat syn mûle fol fan hoe’t it oars moat, mar de konsumint keapet mei it each op de beurs.” 

Jilt merkt het aan de markt. De reguliere melkprijs is sterk gestegen tot circa 60 cent per liter, terwijl de biologische melkprijs op 64 cent ligt. “Dat ferskil wie oars tusken de 15 en 20 sinten. De fraach nei biologysk bliuwt no achter.” Met de verwachting van aanhoudende hoge krachtvoerprijzen, schat Jilt in dat hij een opbrengstprijs van circa 80 cent per liter nodig heeft voor een gezonde biologische bedrijfsvoering. Knol: “Maar dat is niet eenvoudig op te lossen. Veel mensen hebben het nu financieel lastig.”

Sneller proces

Knol pleit voor meer gesprekken met het Friese gebiedsproces als leidraad. Daar liggen volgens hem voldoende kansen. “Mits er duidelijke doelstellingen zijn, een grondbank en voldoende financiële middelen. Maar het moet wel minder vrijblijvend. Onteigenen wil niemand, maar de laatste paar boeren moeten in een gebied het proces niet kunnen keren, waardoor ze anderen schaden. 

In de vroegere ruilverkavelingen moest de laatste tegenstander zich ook neerleggen bij de duidelijke meerderheid. Anders kom je er niet.” Hij noemt de gebiedscommissie Koningsdiep als voorbeeld van een heel lang proces. “Dat stoelt op vrijwilligheid en loopt inmiddels al 24 jaar, kijk eens wat dat aan ambtelijke inzet met bijbehorende kosten en frustraties kost.”

De doelstellingen zijn volgens Knol helder: grondgebonden natuurinclusieve landbouw. Wijnstra knikt instemmend. Maar is er nog tijd voor een uitgebreid proces? Knol: “De druk moet van de ketel. We moeten tijd winnen voor een goed proces. Dan duurt het maar wat langer, als we de doelstellingen maar helder voor ogen hebben.” 

Geld is er volop, al zijn beiden het erover eens dat dit anders moet worden ingezet. Wijnstra: “It útkeapjen fan boeren is it slechtste plan dat se betinke kinne. De kommende jierren stopje al genôch boeren. Lit dat proses syn gong gean. En brûk it jild om boeren te helpen dy’t foarút wolle.”