Sa! vaderdaginterview: Bouke Oldenhof
Nieuws Toneelschrijver Bouke Oldenhof (59) heeft samen met zijn vrouw Gudrun drie dochters: Marthe (21), Hanne (19) en Hedwig (17). Het vaderschap ervaart hij als iets onvoorwaardelijks. “Ik laat alles vallen als er iets met ze is.”“Ik werd pas op mijn achtendertigste vader. Redelijk laat, ja. Ik wilde graag vader worden – dat past bij het leven, vond ik. Toch was het begrip vaderschap bij mij vooral omgeven door de angst voor verantwoordelijkheid. Ik vond het nogal wat. Met een kind meeleven naar de volwassenheid: hoe vul je dat in? Je probeert het goed te doen, maar je kunt het ook fout doen. Een vriend zei tegen me: volgens mij ben je bezig om verantwoord een kind te krijgen, maar het krijgen van kinderen is volstrekt onverantwoord. Toen dacht ik: misschien moet ik het leven maar zijn gang laten gaan.
Toen Gudrun zwanger raakte en Marthe werd geboren, realiseerde ik me dat het leven inderdaad niet te sturen is. De dingen gebeurden gewoon. Voorheen zag ik mezelf als een bootje dat constant tegen de stroom in wilde gaan, als een individu dat zich steeds probeert te verhouden tot het leven. Maar nu besefte ik dat ik zélf die rivier ben. Je hebt het leven maar te nemen zoals het komt. Ken je die uitspraak van John Lennon? Life is what happens to you while you’re busy making other plans. En zo is het. Dat besef voelt als een ontzettende verrijking. Het heeft de manier waarop ik in het leven sta veranderd.”
Hoe vond je het dat Gudrun zwanger bleek te zijn?
“Geweldig. We hebben er samen een glas port op gedronken. Ik herinner me dat Gudrun tijdens de zwangerschap weleens in de hangmat lag als ze moe was. Soms keek ik naar haar en bekroop me de gedachte: ik hoop dat er nu boeven komen die haar iets aan willen doen, dan kan ik haar verdedigen. Vechten past totaal niet bij me, maar haar kwetsbaarheid maakte iets ‘oers’ bij me los.”
En toen werd Marthe geboren.
“Op dat moment al merkte ik dat het leven je volledig meeneemt. De bevalling duurde een dag en eindigde in het ziekenhuis, en ik ervoer het als één grote dans op een smal koord, waarvan je niet weet hoe het afloopt. Marthe mocht na twee dagen naar huis en we hadden een lieve kraamverzorgende, Antsje Wimke. Maar om vijf uur ging Antsje Wimke weg en ze nam Marthe niet mee. Alsof wij voor dat kind konden zorgen! Ik dacht echt: ik hoop dat Marthe morgen nog leeft. Achteraf gezien een volstrekt belachelijke gedachte natuurlijk. Het zorgen voor een baby went. Maar ik vond het wel een rare gewaarwording om de grip even kwijt te zijn.”
Hoe ben je die nieuwe verantwoordelijkheid aangegaan?
“Dat ging toch wel vanzelf. Gudrun en ik hebben onze kinderen nooit in een bepaalde vorm willen gieten. In die zin spreek ik ook niet van opvoeden, maar van samen met de kinderen leven richting de volwassenheid. We hebben vooral heel erg naar ze gekeken. Wat doen ze, wat willen ze? We sturen ze niet; ik geloof heel erg in het zelfsturend vermogen van kinderen. Als ze iets niet weten, komen ze er vanzelf wel mee. Maar daar moet je als ouder wel aandacht voor hebben. Geduld hebben, even afwachten en niet alles zelf invullen.”
Hoe werkt dat ‘niet sturen’ in de praktijk?
“Een voorbeeld. Ik herinner me dat toen de eerste tandjes van de oudste doorkwamen, ze behoorlijk kon bijten. O jee, dacht ik, nou ben je vader, Bouke, wat ga je hiermee doen? Straffen of niet? Ik verdiepte me erin en kwam tot de ontdekking dat een kind op die leeftijd niet eens begrijpt dat straf verband houdt met bijten. Dus leek correctie me niet zinvol. Corrigeren hebben we eigenlijk nooit gedaan. De meisjes kunnen alles aan me vragen en tegen me zeggen. Ze zullen van mij nooit horen dat ze het verkeerd hebben gedaan of hoe ze het zouden moeten doen.”
Ook niet in de puberteit? Zijn er nooit eens discussies geweest over bedtijden of schoolwerk?
“Wij hebben de kinderen nooit op een bepaalde tijd naar bed gestuurd. Hooguit zeggen we: als je nu niet naar bed gaat, zou het kunnen zijn dat je morgen moe bent. Om cijfers en huiswerk heb ik me ook geen moment druk gemaakt. Ik controleer niks, ze vertellen zelf wel hoe ze ervoor staan. Zij bepalen ook of ze mijn hulp willen bij het huiswerk. Gelukkig kunnen ze alle drie goed leren.”
Wat betekent die aanpak voor de sfeer in jullie gezin?
“Er is rust. Conflicten hebben we niet, die lossen ook niks op. Nu moet ik wel toegeven dat onze kinderen heel goed in staat zijn om zichzelf richting te geven. Ik denk dat er een verschil is tussen meisjes en jongens; jongens kunnen wat lamlendiger zijn en hebben misschien vaker een schop onder hun kont nodig. Ik weet niet of ik als niet-sturend persoon een goede vader zou zijn voor zoons.”
Daarover gesproken: je leeft wel in een typisch vrouwengezin.
“Ik voel me als enige man geen vreemde eend in de bijt, hoor. De meisjes hebben het nooit over zaken als make-up. Ze zijn sportief en ik heb altijd hun volleybalteams gecoacht. Echte vrouwenzaken bespreken ze wel met hun moeder.”
Wat typeert jou verder als vader?
“Ik neem vooral de tijd voor ze. Ik heb het altijd belangrijk gevonden om samen dingen te ondernemen. Vrij intuïtief besloot ik om elk kind op haar twaalfde mee te nemen op een citytrip van een dag of vier. Marthe wilde naar Parijs, Hanne naar Barcelona en Hedwig koos voor Pompeï. En als je dan met je dochter op een balkon zit met het uitzicht op de Vesuvius… dat is wel een bijzonder moment. Die tijd voor elkaar verdiepte het onderlinge contact. Wat ik ook altijd heb gedaan is gewoon ergens gaan zitten, samen kletsen, een spelletje doen, een vuurtje stoken. Niet gepland, maar de tijd nemend. Dat is heel waardevol, een rijkdom.”
Hoe zou je je gevoel voor je kinderen omschrijven?
“De liefde voor je kind is groter dan elke andere liefde. Het vaderschap is onvoorwaardelijk, ik laat alles vallen als er iets met ze is. Maar wat is ‘houden van’ precies? Lastig te zeggen. Ik zie het als een voortdurende nieuwsgierigheid, een constant benieuwd zijn naar iemand, net zoals wanneer je verliefd bent. Dat zit soms in kleine gewaarwordingen. Die keer dat ik de oudste voor het eerst zag lopen was zo’n moment. Of zien dat je kind een snoeppapiertje in een afvalbak gooit, dus dat ze voor het eerst besluit dat zij gerechtigd is om te bepalen wat afval is. Of je twaalfjarige die je voor het eerst bedankt voor iets dat ze eerst vanzelfsprekend vond; een wonderbaarlijk moment is dat, omdat ze er tegelijkertijd haar afhankelijkheid én onafhankelijkheid mee uitdrukt. Die mijlpalen vind ik mooi. Je maakt ze mee vanuit het voorrecht om met je kinderen op te groeien.”
Toen Hanne 19 jaar geleden werd geboren, heb jij je baan opgezegd en ben je vanuit huis gaan freelancen. Waarom die keuze?
“Ik werkte halve dagen en kreeg het verzoek om een scenario te schrijven. Maar daar had ik geen tijd voor. Gudrun werkt in de kunstwereld en we vonden het beiden geen optie dat zij zou stoppen. Dus nam ik ontslag. Zo kon Gudrun werken en ik schrijven en was er altijd iemand thuis voor de kinderen.”
Een heel ander leven dan voorheen.
“En dat vond ik prima.”
Sommige mannen zouden een dergelijke rolverdeling als een offer ervaren.
“Ik ben altijd blijven schrijven; het vaderschap heeft mijn persoonlijke ambities nooit echt in de weg gestaan. Natuurlijk haal ik uit mijn werk enig levensgeluk, maar het allerbelangrijkste zijn m’n kinderen. Waarom zou ik niet doen waar ik het gelukkigst van word? Er zijn mannen die opa worden en zeggen dat ze nu eindelijk de tijd hebben die ze bij hun eigen kinderen niet hadden. Ik zou niet willen dat ik de opvoeding van m’n eigen kinderen in moet halen bij m’n kleinkinderen.”
Hoe verhoudt zich jouw keuze op dit vlak tot het gezin waar je zelf in opgroeide?
“Ik kom uit een traditioneel, katholiek gezin. Mijn moeder was thuis, mijn vader werkte. Dat ik nu anders leef, is niet om me tegen dat voorbeeld af te zetten. Ik groeide nu eenmaal op in de jaren ’60 en ’70, waarin emancipatie een thema was. Mede daardoor stond ik er positief tegenover om mijn rol als vader anders in te vullen dan gebruikelijk was.”
Hoe vinden je kinderen het dat hun vader altijd thuis is?
“Hedwig zei laatst: mijn vader is eigenlijk mijn moeder. Dat klopt wel. Ik kook, doe de was. Schoonmaken doe ik niet, daar ben ik heel slecht in. Ik stofzuig dan wel weer. De meisjes zijn niet anders gewend. Ze verbazen zich er juist over dat er vaders bestaan die geen eten kunnen koken.”
Inmiddels wonen je twee oudsten op zichzelf. Hoe vind je het dat je kinderen uitvliegen?
“Ik zie ze minder en weet niet meer precies wat er bij ze speelt. Dat vind ik wel moeilijk, er is een periode afgesloten. Ik ervaar het bekende legenestsyndroom. Maar het geeft ook wel weer mogelijkheden.” Lacht: “Ik kan mezelf altijd nog zien als herintredende vader.”
Hoe hou je de onderlinge band goed?
“Ik zie het als een uitdaging om de volgende levensfase, waarin we praktisch gezien minder contact hebben, zo in te richten dat we de waardevolle band die we hebben, bestendigen. Dat wil ik in gelijkwaardigheid doen. Dus liefst eigenlijk net zo vaak bij m’n kinderen op bezoek gaan als zij bij ons komen.”
Welke waarden wil je je dochters meegeven?
“Ik vind goed burgerschap belangrijk. Betrokkenheid bij de samenleving. Dat ze bijdragen aan het collectief en oog hebben voor de zwakkeren. Ik zie ze dat doen en dat is goed.”
En voor hen persoonlijk?
“Ik hoop dat ze zich zelf verantwoordelijk voelen voor hun welbevinden, dat ze zelfstandig worden in hun persoonlijke levensgeluk. Dat ze zich niet als slachtoffer opstellen als het niet goed gaat, maar kijken wat ze er zelf aan kunnen doen. Alle zelfverkozen ellende is namelijk minder ellendig dan ongeluk dat je is aangedaan. Weet je, 100 procent geluk is een illusie, ook al denkt de generatie van nu dat geluk maakbaar is. Een citaat van Bloem luidt: Alles is veel voor wie niets verwacht. Een goede leidraad.”
