De zandbak van Kortezwaag

GORREDIJK Terwijl het stof rond het afketsen van het stichtingsmodel voor Sportcentrum Kortezwaag langzaam probeert neer te dalen, is de storm in Gorredijk nog niet geluwd. Hoe kon het misgaan met dit plan van de mienskip? Hoe moet het verder? En waarom reageert Gorredijk zo heftig?

Door Arend Waninge

De Opsterlandse gemeenteraad zette vorige week een streep door het zogenaamde stichtingsmodel voor Sportcentrum Kortezwaag. Een plan waarmee de mienskip van Gorredijk het heft in eigen handen wilde nemen voor het realiseren van een goede sportvoorziening. De gemeenteraad vond het model te riskant. De opstellers van het plan hebben inmiddels de handdoek gegooid. De toekomst van Kortezwaag ligt nu weer in handen van de gemeente.

Opsterland wil onder het mom ‘krêft fan de mienskip’ al jaren gebruik maken van de inzet, kennis en kunde van haar bewoners. De gedachte: leg het initiatief bij de mensen die zelf het beste weten hoe ze het in hun dorp willen organiseren. Een mooi streven, maar rond Kortezwaag ging het op verschillende momenten mis en dat begon al met een valse start in 2019. 

Aan de mienskip

Opsterland werkt al jaren aan de toekomst van voorzieningen in Gorredijk: sociaal-cultureel centrum De Skâns, de Burgemeester Harmsma School (BHS), Sportcentrum Kortezwaag, een nieuwe basisschool. Meerdere plannen en onderzoeken volgden. Het besluit viel om de sport in Kortezwaag te concentreren. Daarnaast was er een plan voor het samengaan van de BHS, De Skâns en basisschool De Treffer in één multifunctioneel centrum. De ontwikkelingen gingen met horten en stoten. Het was lastig alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. Bovendien vonden de Gordyksters dat ze niet voldoende mee konden praten en liepen de kosten steeds verder op. De gemeenteraad trok in de zomer van 2019 een streep. Alles werd stilgelegd. Het was nu aan de mienskip van Gorredijk om zelf met een plan te komen. Gorredijk reageerde aanvankelijk opgetogen. Maar hoe het proces eruit moest zien, was volstrekt onduidelijk. Het college van B en W en de gemeenteraad lieten een vacuüm achter. Een groep betrokken Gordyksters pakte maanden later de handschoen op en ging alsnog aan de slag.

Zelf ontdekken

Ze doken de spreekwoordelijke zandbak in en begonnen te bouwen. Onderdeeltje voor onderdeeltje werkten ze verder. Het college en de gemeenteraad zaten op de rand van de zandbak. Ze keken toe en zeiden regelmatig tegen elkaar dat ze zich er niet te veel mee moesten bemoeien. De ondernemende types in de zandbak vertelden zo nu en hoe hun plannen eruitzagen. Vanaf de rand van de zandbak kwam weleens een kritische vraag, er werden weleens wenkbrauwen gefronst, maar ingrijpen deden ze niet. Ze hadden immers afgesproken op hun handen te zitten, doodsbang ooit het verwijt te krijgen dat ze de mienskip voor de voeten zouden lopen. 

En dus vertelden ze de mensen in de zandbak ook niet hoever ze konden gaan. Wat wel kon, wat niet kon en hoe groot hun plannen mochten worden. In de zandbak ontstond ondertussen het idee dat ze niet alleen een plan wilden opstellen om dat daarna aan de gemeente over te dragen. Nee, ze wilden het uiteindelijk ook zelf uitvoeren. Omdat ze dat zelf sneller, goedkoper en beter kunnen. Ook over deze constructie, het stichtingsmodel, vertelden ze regelmatig het een en ander aan de omstanders van de zandbak. 

Juristen en deskundigen keken op de achtergrond al eens mee. Voorzichtig klonk soms een alarmbelletje, maar ingegrepen werd er niet. En toen was het plan klaar. Voordat ze met de uitwerking van het model verder wilden gaan, wilden de initiatiefnemers eerst van de ‘rand van de zandbak’ weten of zij het op deze manier ook zagen zitten. En toen ging het mis. Want dit bleek toch niet helemaal de bedoeling. Juristen en andere deskundigen kwamen met analyses waar je meerdere kanten mee op kon. Ja, de constructie kon wel, maar nee, zonder risico’s was het niet. Uiteindelijk spoelde de gemeenteraad emmers vol water over de zandbak en is Gorredijk weer terug bij af.

Gorredijk roert zich

Omdat het in de afgelopen maanden al de verkeerde kant op dreigde te gaan, roerden de initiatiefnemers uit Gorredijk en omgeving zich volop. Met tal van acties. De argumenten van de raadsleden om het stichtingsmodel  af te wijzen gaan over risico’s, over verantwoordelijkheden van de gemeente, over verdeling van gemeenschapsgeld over meerdere dorpen. Allemaal zaken waar raadsleden naar moeten kijken. 

Het gaat Gorredijk echter al lang niet meer over de inhoud van het stichtingsmodel, daar hebben de meeste Gordyksters zich ook niet in verdiept. Het gaat hen vooral over de manier waarop Opsterland omgaat met de mienskip. En over het feit dat over de toekomst van Kortezwaag al sinds 2008 wordt gediscussieerd zonder dat er iets concreets gebeurt.

Lawaaiactie - Sietse de Boer

De ergernis van Gorredijk gaat dieper. Er wordt weliswaar een nieuwe basisschool gebouwd, maar in hun ogen wordt er zonder concrete zichtbare resultaten ook al veel te lang gesproken over de dossiers van De Skâns, de Burgemeester Harmsma School, de verhuizing van de Aldi naar de Hoofdstraat en de bouw van nieuwe woningen. En daar komt het besluit over de herinvoering van tweerichtingsverkeer in de Hoofdstraat nog eens bij. Een vurige wens van ondernemers, maar omstreden voor een deel van de Gordyksters. Een meerderheid van de ondervraagden in uitgevoerd belevingsonderzoek wil namelijk geen tweerichtingsverkeer. En toch komt het er. Lastig uit te leggen. Even leek het uit te draaien op een verlenging van de proef, tot de collegepartijen zich alsnog lieten overtuigen. Het zal toch niet als wisselgeld richting ondernemers zijn bedoeld? Voor het niet doorgaan van het mienskipsplan Kortezwaag?

Onvrede ondernemers

Dat ondernemers zich extra roeren in de kwestie Kortezwaag heeft ook een geschiedenis. Zij willen dat Gorredijk zich blijft ontwikkelen tot een gezond, aantrekkelijk en uitdagend regiocentrum. Ze zijn klaar met de besluiteloosheid op het gemeentehuis. Ze hebben geen enkel idee waar Opsterland met Gorredijk naar toe wil. De afgelopen jaren werd hen voorgehouden dat ze als onderdeel van de mienskip mochten meedenken over het beleid. Ondernemers staken uren en energie in bijeenkomsten, waar vervolgens in hun ogen niets mee is gedaan. In het Kortezwaagproject zagen ze kansen. En nu krijgen ze van de zijlijn het verwijt dat ze te veel belangen hadden. Belangen die er ongetwijfeld zijn, maar je kunt ook gewoon stellen dat zij de ruimte pakten die hen door het college en gemeenteraad is gegeven.

Hoe verder?

En hoe nu verder? Het vertrouwen van betrokken partijen heeft een deuk gekregen. Op verzoek van de raad ligt er nu al een marsroute met een planning die moet leiden naar start van de bouw in maart 2023. Als de raad hier nog voor de verkiezingen mee akkoord gaat, volgt in april een raadsconferentie waarin de nieuwe raad kaders kan benoemen als aanvulling op het programma van eisen. Het college van B en W geeft in het raadsvoorstel al aan dat de planning optimistisch is, het moet allemaal wel meezitten.

Herhaling van zetten

Maar er is meer dan Kortezwaag: de woningbouw, de Aldi, de BHS én De Skâns. Want tijdens de exercitie in de zandbak stapten de mensen van De Skâns op. Zij zochten een eindje verderop een eigen zandbak. Ook daar wordt weer volop aan plannen gebouwd. In stilte. Zonder dat het college en de raad vanaf de rand meekijken. Zonder dat de raad heeft gezegd aan welke randvoorwaarden het plan moet voldoen. Een ezel stoot zich in het algemeen…. Maar in Gorredijk dreigt een herhaling van zetten.