Taalgevoel baby’s ontwikkelt zich snel

GORREDIJK Is voorlezen ook goed voor hele jonge kinderen? Jazeker, roepen de BoekStartcoaches Elke en Marjorie enthousiast. Taalgevoel is aangeboren, maar begint zich al na een paar maanden te ontwikkelen, bijvoorbeeld via het kennismaken met klanken. “En kinderen bouwen steeds verder voort op wat ze al weten. Dat gaat snel.”

Elke van der Kley heeft veel ervaring met de ontwikkeling van jonge kinderen, ze werkt al meer dan twintig jaar op kinderdagverblijven en is van oorsprong logopedist. “Je merkt dan snel de verschillen in de ontwikkeling van het aangeboren taalgevoel van kinderen. En zelfs in die leeftijdsfase is dat al te linken aan de leescultuur thuis.” 

Elke is samen met collega Marjorie Krishof actief als leesconsulent en BoekStartcoach bij de Bibliotheek Zuidoost Fryslân (Bzof). “Wij proberen zoveel mogelijk jonge ouders enthousiast te maken om aandacht te geven aan lezen en voorlezen en ze over de drempel van de bibliotheek te helpen. Dat is onze uitdaging. Er is voor ouders en de jonge kinderen zoveel moois te ontdekken.”

Iedereen weet dat de eerste jaren voor de ontwikkeling van een kind belangrijk zijn. Jonge kinderen leren snel. Baby’s kunnen meer dan ouders soms denken. Ze luisteren naar stemmen; het aanbieden van klanken helpt volgens Elke al mee aan de taalontwikkeling. Datzelfde geldt door vroeg met voorlezen te beginnen. Kinderen die opgroeien met boeken, pakken ook later vaker een boek, zo is de gedachte. De basis leg je in de eerste jaren, daar wordt het leesplezier ontwikkeld. Maar het effect gaat verder. Marjorie: “Voorlezen zorgt voor warme momenten tussen ouders en kind, het prikkelt de fantasie en kinderen leren ook al vroeg zich te concentreren. Ook baby’s kunnen al heel geconcentreerd kijken naar bijvoorbeeld een afbeelding met veel contrast.

Woordenschat

Volgens Elke en Marjorie laat onderzoek ook zien dat voorlezen op jonge leeftijd echt loont. De kinderen scoren later beter op taal en hebben al na vijftien maanden een aantoonbaar uitgebreidere woordenschat. In de praktijk blijkt dat dit kan resulteren in aanmerkelijke verschillen tussen kinderen in de eerste jaren van de basisschool. Elke: “Je bouwt steeds verder op wat er is, dan kan het snel gaan. Daarom is het belangrijk om vroeg te beginnen. In de praktijk blijkt ook dat later achterstand inhalen heel lastig is.”

In Nederland hebben circa 2,5 miljoen mensen te maken met laaggeletterdheid. “In gezinnen waar laaggeletterdheid speelt, wordt ook anders gecommuniceerd. Veel meer in gebiedende taal, minder in zinnen. Ook dat heeft effect op het taalgevoel van de kinderen”, aldus Marjorie. Ze wijst ook op het verschil tussen schrijf- en spreektaal. Schrijftaal is veel rijker aan woorden. Boeken dragen op een andere manier bij aan een uitgebreidere woordenschat dan bijvoorbeeld filmpjes en televisieprogramma’s. 

Elke: “Het brengt kinderen ook in aanraking met moeilijke woorden. Mijn advies is altijd om die woorden ook gewoon te gebruiken en ze niet te vervangen. Kinderen begrijpen uit de context, intonatie en mimiek wel waar het over gaat.” Het voordeel van voorleesboeken is ook de herhaling. “Iedereen met kinderen weet wel hoe populair een boek kan zijn. Dat kinderen steeds weer hetzelfde boek willen met een verhaal dat ze soms woord voor woord al kennen. Het voordeel van herhaling is het leren van woorden, de zinsvolgorde en het verhaalbegrip.” Marjorie stelt: “Voorlezen hoeft niet een groot beslag op tijd te leggen. Vijf minuten per dag kan al veel bijdragen. En voor wie het moeilijk vindt, zijn er op de site van de bibliotheek ook digitale voorleesfilmpjes te vinden.”

Elke is groot voorstander van interactief voorlezen, dat veel verder gaat dan een boek pagina voor pagina voorlezen en weer omslaan. “Bij interactief voorlezen volg je het kind veel meer. Je benoemt wat je ziet en praat daar ook over. Tijdens de interactie zie je wat voorlezen met het kind doet, daar speel je weer op in. Het kind gaat mee in het gesprek. Het boek is een middel, niet het doel.” Kinderen vinden het bewandelen van allerlei zijwegen ook helemaal geen probleem, is de ervaring van Marjorie. “Als je terugkeert naar het verhaal, pikken ze het zo weer op.”

Kinderdagverblijf

De BoekStartcoaches willen zoveel mogelijk ouders van jonge kinderen bereiken. Onder andere door BoekStartlocaties te creëren op uiteindelijk alle zestig locaties van kinderdagverblijven in Opsterland en de beide Stellingwerven. Een kinderdagverblijf beschikt dan over een tot voorleescoördinator opgeleide medewerker. In de training komt onder andere aan de orde welke boeken voor welke categorie kinderen geschikt zijn, hoe je een collectie opbouwt en hoe je een leesplan maakt. Pedagogische medewerkers van het kinderdagverblijf krijgen training in het interactief voorlezen. “Zo willen we ook bereiken dat het beleid niet afhankelijk is van het verloop van medewerkers.” 

Consultatiebureaus

De BoekStartcoaches probeerden de afgelopen jaren ook op consultatiebureaus met jonge ouders in contact te komen. Dat bleek in de praktijk niet een efficiënte aanpak. Elke: “Ouders komen op een consultatiebureau in eerste instantie toch voor andere zaken. Zo bereikten we niet wie we willen bereiken. Het was te vrijblijvend. Wij zoeken nu op een andere manier de samenwerking met de consultatiearts en verpleegkundige om jonge ouders die dat steuntje kunnen gebruiken naar ons te verwijzen. Veel gezinnen redden zichzelf en pakken de BoekStart ook zelf op. Maar op deze manier komen we sneller en efficiënter in contact met de gezinnen die onze hulp juist wel kunnen gebruiken.”