Varen langs het verhaal van Gorredijk
Nieuws Bestaat er iets leukers dan een vaartochtje in een zeilpraam op een zomermiddag? Zeker. Een vaartochtje met een verhaal, bedachten Museum Opsterlân en groepsaccommodatie De Turfhoeke. De twee sloegen de handen ineen voor een middagje tuffen langs de oude geveltjes van Gorredijk, koffie met koek in het museum, en zeilen op de Opsterlandse Compagnonsvaart.Even een waarschuwing vooraf van schipper Hein Sterk. “Deze grote houten schijven aan de buitenkant van de praam heten zwaarden en houden de boot stabiel. Maar ze leiden een eigen leven, dus denk aan jullie vingers.” Met een ferme zwiep zwengelt de schipper vervolgens de antieke Lister aan. “Wy kinne los”, brult hij over het motorgeraas naar scheepsmaat Dick, eveneens museumvrijwilliger. En daar gaat de ‘Wynsliper’. Het twintigkoppige gezelschap aan boord, voornamelijk gasten van De Turfhoeke, zwaait naar de achterblijvers op de camping. Het eerste deel van de vaartocht gaat op de motor richting Gorredijk, schipper Hein heeft de brugwachters al ingeseind.
Maidentrip
De Wynsliper maakt deze zaterdag haar ‘maidentrip’; de eerste van drie opstaptochten die Museum Opsterlân en De Turfhoeke gezamenlijk organiseren. “De opstaptochten zijn bedoeld voor individuele liefhebbers”, vertelt Jacqueline Verhoef van het museum. “Daarnaast bieden we de hele zomer hetzelfde uitje op afspraak ook voor groepen aan.” Het vaararrangement is volgens de museumbeheerder even leuk als leerzaam. Onderweg krijgen de deelnemers wat te horen over de geschiedenis van Gorredijk als centrum van de turf- en de beurtvaart. In de sluis van het dorp meert de Wynsliper af voor een bezoekje aan het museum. “We serveren er koffie met wat lekkers en wie behoefte heeft aan nog wat meer verdieping kan een rondleiding krijgen.” Dan weer het water op waar, eenmaal buiten de dorpskom, de zeilen omhoog gaan voor het tweede deel van de vaartocht richting Lippenhuizen. “Voorheen organiseerden we soortgelijke tochtjes apart van elkaar”, zegt Maaike Ploeg van De Turfhoeke en eigenaar van de Wynsliper. “Maar op deze manier versterken we elkaar. De museumvrijwilligers voegen met hun kennis over de historie wat extra’s toe. Dat maakt het interessanter voor de deelnemers.”Vrije doortocht
“It giet dat it slydjaget”, merkt Hein tevreden op. Dat moet de schipper toch echt even vertalen voor Marjo Helmich uit Leusden. Hein wijst op de fietsende brugwachter die er telkens voor zorgt dat de bruggetjes openstaan als de Wynsliper in aantocht is. “Die man zorgt voor vrije doortocht.” Marjo en echtgenoot Rob staan elf dagen met de caravan op camping De Turfhoeke. “Wij zoeken de rust op. Rob zit de hele dag te vissen, en ik kan hier lekker ongestoord lezen.” Ze behoren inmiddels tot de vaste gasten. Vorige zomer deden ze de boottrip naar Gorredijk ook al eens. Dat beviel zo goed dat ze het nog wel een keertje wilden overdoen. Als ze straks vanuit Friesland terugkeren naar Leusden kunnen ze aan de bak, dan wachten de voorbereidingen voor de bruiloft van hun dochter.Meisje loos
Het roer van de zeilpraam ligt bij Hein in vertrouwde handen. “Ik wie fyftjin doe’t ik nei see gong”, vertelt de oud-zeeman. Hij voer jaren bij de koopvaardij en zat later bij het loodswezen in de Rotterdamse haven. Na zijn pensionering keerden hij en zijn vrouw terug naar het heitelân. “En dan wolst wat dwaan, sa binne wy by it museum belâne.” De Wynsliper nadert het Easterein, de historische waterkant van Kortezwaag. Hein wijst naar de plek waar ooit een scheepswerf lag en even verderop varen we langs het oudste nog bestaande huis aan de vaart: 1744 prijkt op de gevel. Aan de overzijde gaapt de lege plek waar eens de Joodse synagoge stond. Hein vertelt zijn varensgasten kort iets over de bloeiende Joodse gemeenschap van voor de oorlog. Sommigen luisteren ge?nteresseerd, anderen hebben door het stampen van de scheepsmotor wat moeite om het verhaal te volgen en vinden het wel goed zo. De schilderachtige geveltjes vertellen genoeg. Wie toch het fijne wil weten kan terecht bij Jelma, naar eigen zeggen het ‘meisje loos’ aan boord. “Ik pak de touwtjes aan en praat de mensen bij.”Cold case
Na aankomst in de sluis stappen de passagiers van boord voor de korte wandeling naar het museum. Anja van den Dam uit Apeldoorn is hier met een missie. “Ik ben bezig met wat je een cold case-onderzoek zou kunnen noemen”, grinnikt ze. Anja probeert de stamboom van moederskant in kaart te brengen, maar loopt vast bij een voorouder die in de negentiende eeuw in de contreien rond Terwispel een grote veenbaas moet zijn geweest. “De man heette Zwerver en hij had een dubieuze reputatie. In 1864, rond de tijd dat het oude kerkje werd afgebroken, overleden Zwerver en zijn vrouw tegelijkertijd. En anderhalve maand later stierf hun dochter Antsje. Wat is daar gebeurd? Zijn ze vermoord? Had hun enige zoon Pieter er wat mee te maken? Het is allemaal nogal mysterieus. Ik speur hier naar bronnen en naar mensen die het verhaal mogelijk uit overlevering kennen.”Turfslokje
Het museum biedt Anja helaas geen concrete aanknopingspunten, maar verrijkt wel haar inzicht over de tijd van de vervening. “Zou je misschien mijn telefoonnummer willen noteren? Wie weet kan een van jullie lezers mij op het spoor brengen: 06 1827 0948.” Terug bij de sluis heeft de bemanning ondertussen de Wynsliper gekeerd en de praam zeilklaar gemaakt. Even buiten Gorredijk gaat het tuig omhoog en maakt het motorgeronk plaats voor de geluiden van de weidevogels. “Wat een ruimte hebben jullie nog in Friesland”, verzucht een van de passagiers. Het gezelschap koestert zich in het zonnetje en warme wind, over en weer ontstaan geanimeerde gesprekken. Schipper Hein heeft nog van alles te vertellen, maar voelt de losse sfeer goed aan. “It is goed sa. It giet fansels om de gesellichheid oan board.” In de laatste bocht, met Lippenhuizen in zicht, wendt hij de steven en helpen zijn varensgasten de zeilen weer op te doeken. Terug bij het haventje van De Turfhoeke wacht Maaike Ploeg het gezelschap op met een dienblad vol kruidenbittertjes. “Nog even een turfslokje om de tocht te beklinken.”De Wynsliper Op de zaterdagen 1 juli en 5 augustus maakt de Wynsliper weer een vaartocht met gasten. Reserveren kan tot uiterlijk de voorafgaande vrijdag 17.00 uur. Informatie via info@museumopsterlan.nl.
