de ‘vrije uitloopkinderen’van dalton
NieuwsDe Skâns in Frieschepalen en De Trime in Beetsterzwaag. Twee openbare basisscholen, maar wel met een geheel eigen onderwijsfilosofie. In het daltononderwijs staan keuzevrijheid van de leerling, het onderling samenwerken en het zelfstandig leren denken centraal. Geschikt voor zowel de begaafdere als voor de wat moeilijker lerende kinderen, aldus de schooldirecteur. “Sommige ouders hebben daardoor de indruk dat wij aan speciaal onderwijs doen. Dat is een misvatting. De beide scholen hanteren een afwijkend onderwijsconcept, maar behoren gewoon tot de openbare basisscholen van Opsterland.”
Ouders zijn steeds nadrukkelijker op zoek naar de juiste school voor hun kinderen, merkt Ina van der Vlugt. En ze zijn daarbij niet bang om van gebaande paden af te wijken. Die bewuste zelfstandige keuze past helemaal bij het principe van het daltononderwijs dat wordt gegeven op de twee scholen waar Van der Vlugt directeur van is.Weekplanning
Voor alles gaat het daltononderwijs ervan uit dat kinderen verschillen, in aanleg, in leergierigheid, in concentratie en in de verantwoordelijkheid voor de eigen prestaties. Om recht te doen aan die verschillen in persoonlijkheid stelt de daltonschool elk kind in staat om de eigen kwaliteiten te ontdekken en uit te bouwen, op een wijze die bij het individu aansluit. Vrijheid in gebondenheid, noemt schooldirecteur Van der Vlugt de praktijk die de traditionele klassikale aanpak vervangt. “Op maandag maken onze leerlingen hun eigen weekplanning. De kinderen bepalen zelf wanneer ze de verplichte taken doen en wat ze die week nog allemaal van plan zijn ernaast uit te gaan zoeken. Vanaf de jongste jaargroepen bouwen we de verantwoordelijkheid daarvoor geleidelijk aan uit. De bovenbouw geeft daarbij ook al schetsmatig de invulling van de weekdagen aan. Kinderen die op wat voor gebied ook verdiepende kennis nodig hebben, komen aan hun trekken door hun weektaak op de extra stof in te richten.“
Behalve de volgorde bedenken de leerlingen van De Skâns en De Trime ook hoe ze te werk zullen gaan, alleen of met een maatje. Ze kiezen de werkplek die naar hun idee het beste bij de uitvoering past: het eigen tafeltje in het klaslokaal, de stiltehoek, of het lesplein onder toeziend oog van de begeleider. Tijdens het werken hanteren de leerlingen de bekende dalton-dobbelsteen. Het rode vlak geeft aan dat ze niet gestoord willen worden, bij groen mag dat weer wel. Ligt het vraagteken bovenop dan hebben ze hulp nodig; van de leerkracht of van een medeleerling. Aan het lesplein helpen de oudere kinderen regelmatig de jonkies weer op weg, vertelt Van der Vlugt. “Naast zelfstandigheid stimuleren we waar mogelijk samenwerking tussen de leerlingen, zodat ze zich sociaal en democratisch kunnen ontwikkelen. Zo hanteren we bij een aantal rekenopdrachten het coöperatieve leren. Iedereen werkt een stukje van de opdracht uit, maar je hebt elkaar nodig om tot de eindconclusie te komen. Voor school is het wel zaak om de afzonderlijke bijdragen van de leerlingen in het oog te houden, maar dat hebben we volgens de inspectie goed voor elkaar.”
Reflectie
Bij elke stap die de leerlingen plannen, horen momenten van reflectie. De praktijk van zelfwerkzaamheid geeft leerkrachten de ruimte voor de individuele ondersteuning, aldus Van der Vlugt. “Met de eigen juf of meester bespreken de kinderen vooraf de voorgenomen taak. De leerkracht stelt daarbij louter vragen om de kinderen te prikkelen. Ze bedenken zelf hoe ze de kennis kunnen opdoen en wat voor hulpmiddelen ze nodig denken te hebben. Na voltooiing volgt dan opnieuw een reflectiemoment waarin de leerlingen hun eigen aanpak becommentariëren en vaststellen of die ook het beoogde resultaat heeft opgeleverd. Zo krijgt het kind een duidelijk beeld waartoe het in staat is en voelt het zich betrokken en verantwoordelijk bij het eigen leerproces. Met zijn sturende inbreng bewaakt de leerkracht ondertussen de individuele ontwikkeling en zet in samenspraak met de interne begeleider de vervolglijnen uit.“
Continurooster
Vier jaar geleden is De Skâns onder leiding van Van der Vlugt officieel daltonschool geworden. “Het team werkte al met diverse methoden uit het daltononderwijs en had de reputatie goed uit de voeten te kunnen met bijzondere kinderen. Het schoolprofiel hebben we vervolgens aangescherpt.” Inmiddels fungeert De Skâns meer en meer als streekschool, met zelfs leerlingen uit Oosterwolde. Volgens Van der Vlugt een bevestiging van de trend dat ouders nadrukkelijker op zoek zijn naar geschikt onderwijs voor hun kinderen. “De afstand nemen ze voor lief en wij maken het hen wat makkelijker door de kinderen tussen de middag niet meer naar huis te laten gaan.” Hetzelfde geldt overigens voor De Trime en andere scholen. Het continurooster zorgt voor rust in de school. “Het is de eerste weken even wennen, maar daarna hebben de kinderen het ritme te pakken. Sommigen eten op school zelfs beter dan thuis. En ook de leerkrachten willen niet anders meer.”
Verschillen
Hoewel beide scholen werken vanuit dezelfde filosofie en dezelfde methoden gebruiken, zijn er ook verschillen. Zo bedacht het team in Frieschepalen een speciale ‘reflectiedeur’ met honingraten, waarin ze de weekresultaten van de kinderen op ludieke wijze verzamelen. Hetzij met een vlog, een tekening, of een met smiley versierde verantwoording. Want het belangrijke reflecteren moet wel iets zijn waar de kinderen naar uitkijken, benadrukt Van der Vlugt. De gemiddelde leeftijd van de leerkrachten van De Trime schommelt rond de dertig en dat uit zich weer in de digitale vaardigheden die het team uit de mouw schudt. “Maar voor beide scholen geldt: als het even kan gaan we naar buiten. Niets zo leerzaam als zelf zaken ontdekken in natuur of cultuur. Wat dat betreft voeden we vrije uitloopkinderen op.”
