De vele gezichten van een boom
Nieuws Bomen zijn fascinerende organismen. Ze communiceren met elkaar, hebben soms prachtige vormen en zijn ontzettend nuttig. Aanleiding genoeg voor Natuerferiening Bakkefean en natuurvereniging Geaflecht om een fotowedstrijd over bomen te organiseren.In Opsterland stikt het van de bomen, ze zijn derhalve niets bijzonders en worden meestal achteloos gepasseerd. Dat moet veranderen, dachten ze bij Natuerferiening Bakkefean. Want bomen zijn juist heel speciaal. Ze hebben soms wonderlijke vormen of een mooi verhaal en ze zijn ontzettend nuttig. Om mensen bewuster naar bomen te laten kijken, bedachten ze een fotowedstijd. Goed idee, vonden de collega’s van Geaflecht, die vervolgens ook een fotowedstrijd organiseerden.
“Het is een ludieke actie om respect voor bomen te genereren ”, zegt Jan Dirk van der Meulen van Natuerferiening Bakkefean. “Dat bomen belangrijk zijn als CO2-vangers en zuurstofproducenten is wel bekend. Net als hun belang voor dieren en insecten die er voedsel, schuilplaatsen en nestgelegenheid vinden. Maar bomen doen zoveel meer. Ze produceren bijvoorbeeld humus. Loop maar eens door een bos, door al dat verteerde blad heb je daar hele vruchtbare grond.”
De klimaatverandering zorgt ervoor dat ook meer en meer de verkoelende werking van bomen, schaduw en de verdamping van water, wordt gewaardeerd. Bomen als remedie tegen de hittestress. “Sparren en dennen zijn de beste koelers. Het waarom is een ingewikkeld verhaal, het heeft te maken met aerosolen, ozon en terpenen, de afweerstoffen die naaldbomen maken. Fascinerend wat bomen allemaal kunnen, helaas verstoort de uitstoot van stikstof dit proces dan weer.”
Van der Meulen, in het dagelijks leven beleidsambtenaar groen, weet ook dat bomen met elkaar communiceren en elkaar versterken. Het contact verloopt via schimmeldraden die een groot netwerk vormen. Een kubieke centimeter grond kan wel honderd meter bevatten. “Bomen hebben ook een meetbare hartslag, ze zetten uit en krimpen in. Het transport van water heeft dus niet alleen met osmose te maken, maar ook de door de hartslag veroorzaakte opwaartse druk speelt een rol.”
Zomaar omgezaagd
De functie van bomen gaat nog verder. Ze leveren hout en fruit, verhogen de waarde van onroerend goed, zijn beeldbepalend voor het landschap, geven sfeer aan een straat of huis en ze blijken een positieve invloed te hebben op zowel de fysieke als mentale gezondheid van mensen. Ondanks de vele verschillende verdiensten van bomen krimpt het aantal bomen in Opsterland. Dat komt deels door pech. Veel essen moeten worden gekapt als gevolg van de essentaksterfte. Van der Meulen: “Maar het komt ook door ruime regels voor de kap van bomen door particulieren, alleen eiken en beuken mogen niet zomaar worden omgezaagd. Op erven en in tuinen verdwijnen daardoor vaak oude bomen. Jonge boompjes die ervoor in de plaats komen, hebben pas na decennia weer dezelfde ecologische en landschappelijke waarden als oude bomen. Sluipenderwijs verdwijnen ook veel houtwallen. De bescherming schiet tekort. Opsterland kan dit beter regelen door houtwallen in het bestemmingsplan op te nemen als waardevolle landschapselementen. Snoeien kan ook zorgvuldiger. Niet rigoureus hele stroken weghakken, maar her en der uitdunnen. Ons groene kapitaal verdient dat.”Een boom om trots op te zijn
De fijnspar in de tuin. Daarvan zou Jet Hofstra een foto insturen als ze geen jurylid van de fotowedstrijd was. De spar is weliswaar geen geweldig mooie boom, maar wel een boom die haar dierbaar is. Bijna dertig jaar geleden kwam de spar als kerstboom bij Hofstra in huis. “Met de kruiwagen hebben we haar gehaald, een paar huizen verderop, bij iemand die zelf wat kerstbomen kweekt. We hebben het boompje in de tuin gepoot en de volgende kerst weer in huis gehaald. Toen ze daarna opnieuw in de tuin werd gezet en aansloeg, mocht ze voorgoed blijven staan. En ja, deze boom met al haar ronde vormen is een zij. We hebben deze spar al bijna vanaf het begin dat we hier in Hoornsterzwaag wonen, dat geeft toch een speciale band. De verschillende functies van zo’n boom zijn fascinerend. Elk jaar broedt er een houtduif en er zitten altijd wel huismussen, vinken, roodborstjes of merels in. Vorig jaar hadden we twee ransuilen. Helemaal geweldig. Tijdens de eerste lockdown kwamen de buurtkinderen vaak kijken, ze zochten ook uilenballen om uit te pluizen.”Behalve een plek voor vogels en insecten blijkt de spar ook prettig te zijn voor de vier paarden. De boom staat namelijk naast de paardenbak, dus bij warm weer of hevige regen staan de paarden onder de boom. Aangenaam verrast werd Hofstra twee jaar geleden toen er in haar spar een sparrenkegel (soort dennenappel) groeide. Vorig jaar waren er zelfs twee kegels. “Fantastisch dat die boom een ultieme poging doet om voor nageslacht te zorgen, terwijl ze het best zwaar te verduren heeft, zeker de laatste droge jaren. Haar takken hangen dan slap naar beneden, maar als het natter wordt trekt dat bij. Ja, ik ben echt trots op onze spar.”
