Amba in het beloofde land
Nieuws Halverwege stokt de spraakwaterval, als zijn eigen verhaal hem te machtig wordt. Voor even verschijnt er een barstje in het zelfbewuste voorkomen. “Sorry, ik kan er nog steeds moeilijk over praten. Maar ik heb het allemaal opgeschreven, lees mijn boek maar.” Twee boeken heeft Amba (19) inmiddels op zijn naam staan. In het een beschrijft hij zijn traumatische vlucht uit Eritrea. In het ander zijn ‘hergeboorte’ in Nederland. “Ik wil hier wat betekenen.”Voor iemand uit een volslagen ander taalgebied, spreekt Amba na vijf jaar verbluffend goed Nederlands. “Vind je? Het gaat mij anders nog niet snel genoeg.” Het opschrijven van zijn ervaringen hielp hem om het verdraaid lastige Nederlands onder de knie te krijgen. Een gouden tip van de docent van de praktijkschool die wat in hem zag, Amba is hem nog steeds dankbaar. Al vergde het doen een berg aan discipline. Hoe vaak zat hij niet tot één, twee uur ‘s nachts te blokken? “Na het eerste boek zei ik: dit nooit weer. Maar nu ligt er dus een tweede. Ik heb ambitie en dat geeft me de energie om hard te werken.”
Gebrek aan vertrouwen
Overdag gaat Amba naar school, aan het Friesland College volgt hij de juridische opleiding. Daarnaast doet hij vakken op havo-niveau: talen, economie, maatschappijleer. Hoe hij ervoor staat, wil hij niet zeggen. “Eerst halen, dan laten zien. Maar het is pittig.” Zijn vergezicht is studeren aan de universiteit, rechten en politicologie. “Ik wil me inzetten om maatschappelijke kwesties op te lossen.” Op bescheiden schaal is hij daar al mee bezig. Door het land geeft hij workshops aan nieuwgekomen landgenoten, om hen te helpen in Nederland hun weg te vinden. Ook motivatielessen, die zijn hard nodig. De circa 40.000 Eritreeërs in Nederland vormen een gesloten groep en leiden een teruggetrokken bestaan. Twintig procent van de jongeren verliest zich in drank en drugs. Het heeft allemaal te maken met gebrek aan vertrouwen, aldus Amba. “Ze zouden zich bevrijd moeten voelen, maar van huis uit koesteren ze een diep wantrouwen tegen de overheid. Dat is de tweede natuur in Eritrea, je hebt alleen familie om op terug te vallen. Als je als vluchteling dan ook het besef met je meedraagt dat je ouders ergens in een gevangenis wegteren, komt schuldgevoel er nog eens bij. Ze denken dat er geen plek voor hen is, ik probeer ze te overtuigen van het tegendeel.”
Pikdonker
Hoe zijn leven eruitgezien zou hebben als hij in Eritrea was gebleven? “Dan had ik in het leger gezeten, voor ik weet niet hoe lang.” Sinds de onafhankelijkheidsoorlog van dertig jaar geleden heeft dezelfde kliek van voormalige rebellen het land in handen. De machthebbers verrijken zich aan de bodemschatten en onderdrukken het volk met harde hand. Wie zich niet schikt, verdwijnt zonder aanklacht achter de tralies. Dienstplicht voor onbepaalde tijd wordt ingezet om oppositie onmogelijk te maken en jongeren te hersenspoelen. Eritrea zou een welvarend land kunnen zijn, maar de inwoners leiden een pikdonker leven, aldus Amba. “Als kind had ik dat niet zo door. Ik zag de armoede om me heen, maar mijn familie had te eten.” Pas na de vlucht ontdekt hij door veel lezen hoe zijn geboorteland in elkaar steekt en hoe het anders kan.
Onschuld weg
In 2014 heeft zijn vader genoeg van het uitzichtloos bestaan en besluit de tocht naar Europa te wagen. Door de gevaarlijke woestijn van Soedan, gevangengenomen en verhandeld door mensensmokkelaars in Libië, de oversteek in een overvol rubberbootje naar Italië, uiteindelijk de toewijzing Nederland. Dan volgt deel twee, de gezinshereniging. Met zijn moeder, twee broers en zijn zusje vertrekt de dertienjarige Amba te voet naar de grens met Ethiopië, hij heeft alleen afscheid van oma kunnen nemen. Bij het verkennen van de grensoversteek wordt hij gesnapt en voor twee weken opgesloten. Over wat hij in de gevangenis heeft moeten doorstaan, kan hij nog altijd niet praten. Maar wat hem nog aan jeugdige onschuld rest is in één klap weg. “Vanaf toen was het alleen maar winnen of verliezen.” Hij gaat voorop door het mijnenveld dat Eritrea van Ethiopië scheidt en loodst zijn familie erdoorheen naar het vluchtelingenkamp. “We hebben gewoon geluk gehad.”
Holland kent Amba van het WK-voetbal in Zuid-Afrika en plaatjes van Amsterdam. “Dan valt Ter Apel wel een beetje tegen.” Na vier maanden azc krijgt het gezin een huis toegewezen in Gorredijk; zijn vader en moeder wonen er nog steeds. Amba heeft zijn ouders hoog zitten, vader is niets minder dan een held. “Hij heeft een plan bedacht om zijn kinderen een toekomst te geven en bij de uitvoering heeft hij alle denkbare risico’s genomen. Wij hebben het kostbaarste cadeau gekregen: een vrij leven. Mijn ouders hebben zich voor mij opgeofferd, zo zie ik het. Vanwege hun leeftijd en moeite met de taal zitten ze zelf in een psychisch isolement.”
Leien dakje
Amba heeft zijn tweede vaderland omarmd, niet dat alles hier van een leien dakje gaat. Vluchtelingen met al hun trauma’s zitten te lang in onzekerheid boven op elkaar gepakt in de azc’s. De stress die dat veroorzaakt zorgt voor uitwassen en onveiligheid. Het ISK-schoolsysteem houdt te weinig rekening met het individu, dat heeft hemzelf ook parten gespeeld. “Gelukkig kwam ik telkens op het juiste moment een docent tegen die me de richting wees.” Want het ‘strakke’ Nederland biedt wel mogelijkheden, je moet alleen goed om je heen kijken. En niet bij de pakken neerzitten. Op dit ogenblik zoekt hij een juridische stageplek, op zijn tien sollicitaties heeft hij nog geen enkele reactie ontvangen. Ja, vermoedelijk door naam en afkomst. Maar morgen is een nieuwe dag. “Durf te vertrouwen, zeg ik tegen nieuwkomers. Als je geen vertrouwen hebt, dan heb je niets aan je slimheid. Niet leven zoals je kunt leven is erger dan corona.”
af7.nl
Amba heeft inmiddels een eigen bedrijfje opgericht: af7.nl. Via de website verkoopt hij zijn boeken en is hij in te huren als spreker. De boodschap staat echter voorop, ontbreekt het aan middelen dan vertelt hij zijn verhaal gratis.
