Een vierduizend jaar oud ambacht in Luxwoude
Nieuws Schaatsers, fietsers, huisdieren, kerststallen, oldtimers, zeilboten. Je kunt het zo gek niet bedenken of Sjoerd en Nienke Akkerman maken er in hun eigen atelier in Luxwoude op ambachtelijke wijze prachtige tinnen voorwerpen van. Een ambacht met een lange geschiedenis.“Het was puur toeval dat we in 2016 met de tingieterij in aanraking kwamen”, vertelt Nienke Akkerman. “Zou je me tien jaar geleden hebben verteld dat ik tinnen objecten zou gaan maken, dan had ik je voor gek verklaard.” Nienke leerde in Schoonloo iemand kennen die een tingieterij had en daarmee wilde stoppen. Ze raakte geïnteresseerd in dit oude ambacht en kreeg de kans om samen met Sjoerd van hem het vak te leren. Het is een meer dan vierduizend jaar oud ambacht. Nederland telt nog maar acht gieterijen, ieder met hun eigen expertise. In de tachtiger jaren was tin erg populair. Daarna raakte het ambacht in verval, maar momenteel is het weer aan een opmars bezig.
Het proces
Wat maakt een tinnen beeldje zo bijzonder? Om te beginnen is tin een niet-giftig, niet erg duur prachtig glimmend en duurzaam metaal. Bovendien is het niet al te moeilijk te bewerken. Tin smelt al bij 232 graden, maar in de gieterij gebruiken Sjoerd en Nienke een temperatuur tussen de 360 en 400 graden. “Ligt de temperatuur te dicht bij het smeltpunt, dan stolt het tin al voordat het goed in de mal is gestroomd”, legt Sjoerd uit. Er wordt 96 procent zuivere tin gebruikt, aangevuld met antimoon (voor de glans) en koper voor de stevigheid. Met zijn imposante gestalte en grote leren schort ziet Sjoerd eruit als een doorgewinterde ambachtsman uit vroeger tijden.Het proces begint met het ontwerp van het beeldje. Dit kan van ieder materiaal gemaakt zijn: hout, metaal, klei of kunststof. “Voor het ontwerp is de 3D-printer in opkomst”, vertelt Sjoerd. “Met deze techniek kun je in principe elk object driedimensionaal perfect vormgeven.” Sjoerd pakt een mal (gemaakt van hittebestendige siliconen of ijzer) en vult die met vormzand en drukt dat aan. Vormzand is een speciaal soort zand waarin de structuur van het ontwerp goed behouden blijft. Daarna duwt hij voorzichtig het ontwerp in het zand en sluit vervolgens de bovenliggende mal, ook gevuld met vormzand en drukt ze op elkaar. Daarna wordt de mal losgemaakt, het ontwerp verwijderd, waarna een mooie driedimensionale afdruk in het vormzand te zien is. Met drie gaten wordt de mal weer dichtgeklemd, waarna Sjoerd met een gieter voorzichtig vloeibaar tin in een gat giet totdat de mal geheel gevuld is. “Het vloeibare tin stolt heel snel”, legt Sjoerd uit. Ter illustratie giet hij wat vloeibaar tin op de tafel waar je het in enkele seconden hard ziet worden.
Daarna haalt hij het tinnen object uit de mal en knipt voorzichtig de tinnen buisjes eraf. Het beeldje moet nu nog drie uur in een sodabadje, waarna het gepatineerd wordt. Het patina is een oxidatievloeistof die het tin een donkere kleur geeft. Tenslotte wordt het tin nog zo’n drie uur gepolijst, in een ronddraaiende trommel met keramische korreltjes. Het beeldje komt er dan mooi glad en glimmend uit. “Het mooie van het proces is dat we alle materialen kunnen hergebruiken, elk beeldje kun je weer omsmelten en als het na verloop van tijd verkleurt kun je het weer opnieuw polijsten.”
Toekomst
Momenteel werken Sjoerd en Nienke samen twee dagen per week in de tingieterij. Sjoerd heeft daarnaast zijn eigen klussenbedrijf en Nienke werkt als vertegenwoordigster. Nienke: “Misschien willen we ons wel fulltime met de tingieterij gaan bezighouden.” Omdat de mensen graag de tinnen beeldjes willen zien en kunnen uitzoeken, denken ze aan een galerie aan huis. Vooral omdat ze regelmatig de vraag krijgen of het ook mogelijk is om de tingieterij in Luxwoude te bezoeken. “We merken het op de markt. Kinderen staan ademloos te kijken hoe de tinnen beeldjes tevoorschijn worden getoverd. Soms mogen ze hun vinger in het vormzand steken en maken we een tinnenafdruk van hun eigen vinger aan een hangertje. Dat vinden ze prachtig.”Populair in de webshops is het speciaal ontworpen tinnen as-bestemmingsdoosje, waarin de as van de overledene kan worden bewaard met een mooi aandenken erop. Sjoerd en Nienke leveren daarnaast veel aan de toeristenindustrie: tinnen molens voor de Zaanse Schans, schaatsers voor het Eerste Friese Schaatsmuseum in Hindeloopen, sleutelhangers en vissersbootjes voor museum ’t Fiskershúske in Moddergat. Nienke: “Het is fysiek geen zwaar werk. We kunnen samen wel doorgaan tot we in de tachtig zijn.” ambachtelijke-tingieterij-nosa-tin.nl urnvoorthuis.nl
