De magie van het spreeuwenballet

BEETSTERZWAAG Landschap, beweging en muziek vormen de rode draad in het werk van Johannes Bosgra uit Hurdegaryp. “Sjoch ik it lânskip, dan hear ik muzyk en omgekeard.” Dat is zeker het geval bij het spreeuwenballet dat hem inspireerde tot de bijzondere fotoserie Murmuration. 

Zwermintelligentie, het is een van de amper te bevatten natuurmysteries. Spreeuwen vliegen in immense zwermen rond. Iedere spreeuw houdt zeven andere spreeuwen in de gaten. Ze raken elkaar nooit, maar er ontstaan de meest wonderlijke formaties. “Elke sekonde ûntstiet in oar byld”, vertelt fotograaf Johannes Bosgra. “Dêr kin ik gjin genôch fan krije. It is as in swarte pentekening op in muzikaal ritme.”

Van onderen

Twee jaar geleden, in coronatijd, was Bosgra in februari en maart avond aan avond in de natuurgebieden De Houtwiel en het Bûtefjild bij Hurdegaryp en Feanwâlden te vinden. Gebieden waar de spreeuwen de nacht in de rietkragen doorbrengen. Hij was eigenlijk nooit alleen. Op sommige avonden waren er misschien wel twintig anderen die de vogels wilden aanschouwen. 

Maar Bosgra kiest op zo’n avond zijn eigen weg. Fotografeert het liefst recht onder de zwerm. “Dan krigest dy djipblauwe lucht der it moaist op.” Het is een sport om de juiste plek te vinden. Dat de camera en hijzelf aan het einde van de avond onder de uitwerpselen zit, neemt hij voor lief. Het is de prijs van de kunst. “Ik meitsje op sa’n jûn miskien wol 800 foto’s. At der ien oerbliuwt, dan is it al bysûnder.”

Bosgra wil de natuurlijke vormen zo minimalistisch mogelijk weergeven. Ontdaan van alles. Alleen spreeuwen en de blauwe lucht zonder wolken. Als abstracte vormen die de essentie van het ritme en de vloeiende energie van de spreeuwen benadrukken.

Zijn manier van kijken komt ook terug in ander werk, zoals de serie ‘Bomen van Bosgra’. Met de spreeuwen in gedachten lijkt hij ook hier op zijn rug het takkenstelsel zonder bladeren van onderaf te hebben gefotografeerd. “Mar it binne spegelingen yn it wetter”, verklapt de fotograaf. Bosgra is ook betrokken bij het project Bosk, waarbij een bos van zo’n 1.200 bomen door Leeuwarden wandelt. 

Bijzondere formaties

De mooiste foto’s van de spreeuwen verzamelde Bosgra onder de noemer Murmurations, de Engelse benaming van het spreeuwenballet. De serie foto’s laat wonderlijke figuren zien. Net als in die indrukwekkende Friese wolkenpartijen, kun je ook in deze spreeuwformaties de mooiste vormen herkennen. “It is goreografy yn de lucht. Je kinne de muzyk derby hearre.” 

Bij het zien van het de spreeuwen hoort Bosgra in zijn hoofd soms een pulserend snel dansritme en totaal absorberende strijkersmuziek. Later gevolgd door een langzamer ritme met grillige fluit- en klarinetmuziek. De vogels beheersen volgens Bosgra de onvoorspelbaarheid terwijl ze ook de consensus behouden. 

Discussie

Met de indrukwekkende serie foto’s wil Bosgra meer laten zien dan de bijzondere spreeuwenformaties. Hij vraagt met de foto’s ook aandacht voor het verlies aan biodiversiteit en het daardoor ontstaan van besmettelijke ziekten die door dieren zijn overgebracht. “Yn tritich jier tiid binne der fjirtich prosint minder protters.” Bosgra benadrukt dat er wetenschappelijke bewijzen zijn dat er meer pandemieën ontstaan als de mensheid de biodiversiteit en ecosystemen in het huidige tempo blijft vernietigen. 

Met deze serie wil hij door de schoonheid van deze explosie van biodiversiteit de mensen verleiden om de discussie aan te gaan over de oorzaken van corona en om een bijdrage te leveren aan het beschermen van de natuur en daarmee aan het voorkomen van een nieuwe pandemie.

De serie ‘Murmurations’ trekt ook internationale belangstelling. De foto’s zijn in oktober in Singapore te zien en in november in het Australische Sydney. Maar komend weekend hangen ze in huize Lyndenstein in Beetsterzwaag. Recht tegenover de overtuin waar bomen staan die door zijn voorvaderen Bosgra zijn geplant. De sinds 1700 bij familie Bosgra gekweekte bomen staan nog in landschapstuinen overal in de provincie. “De administraasje is fan 1861 ôf bewarre bleaun. Dêrom wit ik dat ek dizze beammen yn de overtuin troch myn famylje levere binne.”