De Milieustraat als spiegel van de tijd
Nieuws Kopen, wel of niet gebruiken. En dan weg ermee. Bewaren voor later is iets van vroeger. Weggooien hoort bij de consumptiemaatschappij. Dat valt goed te zien bij Milieustraat Gorredijk. Maar er is ook die andere kant: afval is steeds minder zomaar afval.Het is kwart voor negen zaterdagmorgen en voor het toegangshek van de Milieustraat staan al vijf auto’s in rij te wachten. “Sille we it stek mar iepen dwaan?”, stelt collega Fred voor. “Doch mar”, knikt stationbeheerder Bas. Hoe gedoseerder de toestroom van aanbieders, hoe rustiger het verloop. Parttimer Stefan maakt zich op om zijn plek in te nemen boven op het platform. “Ferjitst dyn praatbakje net?” Stefan houdt vandaag een oogje in het zeil wat er zoal in de containers wordt gekieperd. Bij twijfel wijst hij de weg, al dan niet na walkietalkie-overleg met oude rot Bas. Milieustraat Gorredijk haalt een scheidingspercentage van 92 procent en dat wil het station graag zo houden. Liefst zelfs nog wat opkrikken. Daarvoor moet je klanten soms een beetje opvoeden, aldus Bas. “Mar de measten snappe wol hoe’t wy it ha wolle. Al binne der ek dwerskoppen dy’t sizze: wat kin my it skele, ik betelje der dochs foar.”
Vervuiler betaalt
Opsterland behoort, net als de Stellingwerven en Heerenveen, tot de zogeheten diftar-gemeenten. Dat houdt in dat de inwoners betalen voor de hoeveelheid afval die ze aanbieden. In buurgemeente Smallingerland doen ze het anders. Daar betaalt iedereen dezelfde vaste prijs, verdisconteerd in de gemeentelijk belastingen. Het principe van de vervuiler betaalt is echter een stuk eerlijker, vindt Bas. “Wy hantearje ferskillende tarieven. Foar in kofferromte betelje jo minder as foar in oanhinger.” In de praktijk liggen de verschillen niet zo strikt, er wordt ook goed gekeken naar het aanbod. Zo komt kroegbaas Eppie van Ma Kelly’s uit Frieschepalen op de aanhanger twee oude koelkasten brengen. “Fierder neat?”, vraagt Fred. Nee, dat is het, bevestigt Eppie. “Doch dan mar 15 euro.”[caption id=”attachment_21893” align=”alignnone” width=”900”] Eppie van der Harst brengt koelkasten.[/caption]
Bijen
Sinds kort kunnen de inwoners uit de omliggende diftar-gemeenten ook gebruik maken van Milieustraat Gorredijk. Voor sommigen is dat de dichtstbijzijnde en dat scheelt kilometers, legt Bas de gedachte hierachter uit. Tot merkbare extra aanloop heeft de openstelling niet geleid. “Oarsom giet it fansels ek sa.” Maar drukte is er altijd wel, ook de crisisjaren veranderden daar niets aan. “Dat hiene wy wol ferwachte, mar it oanbod gie gewoan troch.” In de vakantieperiode verschuift het zwaartepunt van de toeloop wat meer naar doordeweeks. Maar de absolute hoogtijdagen liggen traditioneel rond Hemelvaart en Pinksteren, weet Bas uit ervaring. “Kinst it foarsizze. Minsken binne krekt bijen, sa gau as it waarmer wurdt, komme se yn aksje.”Op het platform begroet Bas oude bekenden Marit Abma en Aukje de Boer die, getooid in dezelfde roze sweaters, tegels en andere brokstukken vanuit de aanhanger in de puincontainer gooien. Mem Aukje heeft de sweaters voor een euro per stuk uit de bakken bij de Zeeman gevist. “It binne ús bousweaters salang de ferbouwing by Marit duorret. Dêrnei gean se fuort.” Marit schat dat dit onderhand hun dertigste ritje naar de puinbak is. “Mem stjoert want ik mei net mei in oanhanger ride. Se hat him der wer kreas by set, fynst net?” Aukje maakt een afwerend gebaar. “Mear gelok as wiisheid, hear. Ik kin der allinnich mar mei foarút ride.”
[caption id=”attachment_21894” align=”alignnone” width=”900”] Marit Abma en Aukje de Boer.[/caption]
Omslag
Bas, die de tijd van de oude gemeentelijke afvalstort nog kent, maakte van dichtbij mee hoe afval meer en meer transformeerde in grondstof. “Oan dy omslach ha minsken wenne moaten. Ik sels ek.” Puin, papier, hout, ijzer, elektrische apparaten, chemisch afval, kunststoffen, glas, groenafval, piepschuim, zelfs matrassen worden tegenwoordig apart ingezameld voor hergebruik. “Wy stelle de bakken sa logysk mooglik op, mar it bliuwt puzzelje om alles in plak te jaan.” Het uitsorteren kost de mensen zelf ook meer tijd. Sommigen zijn zo bijdehand om dat al vooraf te doen, maar je hebt er ook die wel drie kwartier van hot naar her sjouwen. De doorstroom verloopt daardoor niet altijd even soepel. Toch maakt Bas zelden kwade koppen mee. “Allinnich by it asbest giet it wolris mis.” Of het materiaal is niet afdoende verpakt, of mensen begrijpen niet waarom asbestvrije platen ook onder asbest vallen. “It is dochs asbestfrij, sizze se dan. En fansels ha se gelyk. Mar de ferwurkingstechnyk is noch net sa fier om it ûnderskied te meitsjen. Dat kinst mar dreech oan it ferstân bringe.”De vele manieren van hergebruik vervullen Bas met een zekere trots. De nieuwe scheidingsfabriek voor plastics van Omrin op het terrein van De Wierden in Oudehaske, de wijze waarop afval daar wordt omgezet in elektriciteit, wie had het ooit kunnen bedenken. “Foarhinne wie it: wy moatte it spul sa gau mooglik kwyt. No ha wy it oer grûnstoffen.” Het nieuwe denken heeft ook zijn weerslag op de Milieustraat zelf. Die is brandschoon, nergens zul je rommel aantreffen anders dan in de daarvoor bestemde bakken. “Dêr meitsje wy in punt fan. As it skjin is, litte de minsken ek gjin rotsoai achter. En it wurket ek psychologysk, it seit: wy moatte soarchsum wêze.”
[caption id=”attachment_21895” align=”alignnone” width=”612”] Bas Brander.[/caption]
