Analyse: Krêft mienskip vraagt om duidelijke spelregels
Nieuws Het is een prachtige gedachte dat de gemeente Opsterland haar uiterste best doet om meer initiatief bij de burgers te leggen. Dat vraagt zowel van het college van B en W als van ambtenaren, de gemeenteraad en de initiatiefnemers een andere manier van denken. Deze zogenaamde kanteling kampt in de praktijk echter met onduidelijke spelregels. Resultaat: vertraging en frustratie. Met als gevaar dat de ‘krêft fan de mienskip’ uiteindelijk onbenut blijft.Vroeger bedachten ze op het gemeentehuis wat het beste voor ons is. De Opsterlandse slogan ‘krêft fan de mienskip’ gaat er echter van uit dat dorpen zelf het beste weten wat ze willen. Bovendien gebruik je dan veel beter alle kennis en organiserend vermogen die in de dorpen aanwezig zijn. Kortom: meer mienskip, minder gemeente.
Maar hoe geef je die ‘krêft fan de mienskip’ vorm? Door vooraf duidelijke spelregels op te stellen of door in de praktijk te kijken hoe het proces zich ontwikkelt. Opsterland kiest, al dan niet bewust, regelmatig voor het laatste. Learning by doing, we leren onderweg wel. Het levert moeizame processen op, zoals de ervaring leert in onder andere Tijnje, Gorredijk, Langezwaag, Wijnjewoude, Beetsterzwaag en Terwispel. Voorbeelden waarbij op een of andere manier mist ontstond over de verwachtingen, verdeling van rollen en bijbehorende verantwoordelijkheden.
Geen goede afspraken
In Tijnje, bij de bouw van een mfa met basisschool, strookten de werkwijzen van de vrijwilligers uit het dorp niet met die van de bestuurders van scholenkoepel Comprix. De duidelijke conclusie van een tussentijdse evaluatie: tevoren geen goede afspraken gemaakt. Een externe procesbegeleider (40.000 euro extra kosten) moet zorgen dat het voortaan goed gaat.Het proces rond de mogelijke komst van een mestvergister in Wijnjewoude leidt inmiddels tot frustratie bij initiatiefnemers (willen tempo maken), bij tegenstanders (vinden dat ze weinig aan bod komen) en bij een deel van de gemeenteraad (vindt dat het college te veel verantwoordelijkheden aan energiecoöperatie WEN geeft).
In Beetsterzwaag sprak bijna het hele dorp in talloze inspiratiesessies en bijeenkomsten mee over de plek voor de nieuwe basisschool. “At wy wer in jûn giele briefkes op de muorre plakke moatte, dan rin ik fuort”, verzuchtte een nauw betrokkene al eens. Van alle bij de start betrokken partijen praat alleen de voetbal nog mee over een plek in de nieuwe accommodatie. Anderen haakten teleurgesteld af, de realisatie loopt ondertussen fikse vertraging op.
In Gorredijk doet een kopgroep uit het dorp al twee jaar verwoede pogingen om plannen te ontwikkelen voor een nieuwe Skâns en sporthal Kortezwaag, bewust daartoe aangezet door de gemeenteraad. Inmiddels staat De Skâns langs de zijlijn en is de grote vraag of de wethouder moet ingrijpen of niet.
Twee ondernemers uit Langezwaag lanceerden een plan voor zestien nieuwe woningen in het dorp, precies zoals het college dat graag ziet. Sommige raadsfracties willen praten over de verhouding tussen koopwoningen en sociale huurwoningen. Maar is dat dan niet aan de initiatiefnemers? Waarschijnlijk is er voor het plan een extra toegangsweg nodig. Wie gaat dat betalen? De gemeente of de initiatiefnemers?
Ook Terwispel pakte de handschoen op en kwam met een plan voor 26 nieuwe woningen, mogelijk gemaakt door een particuliere investeerder. De stichting uit het dorp die het plan gaat realiseren, communiceert echter al met buurtbewoners dat zij aan niemand in het dorp verantwoording schuldig is. Bovendien moeten wensen van aanwonenden constructief zijn, bezwaren zijn pas welkom als de gemeenteraad het plan heeft goedgekeurd.
Wat is mienskip?
Door al deze projecten loopt nog een belangrijke vraag: wat is de mienskip en wat is draagvlak? Twee veel gebruikte, maar lastig te definiëren begrippen. Vooral ook omdat het met gevoel te maken heeft. Gevoel van meetellen, gevoel van gehoord worden. Raadsleden kunnen er al bijna op rekenen dat, wanneer er een mienskipsvoorstel op de agenda staat, zich altijd wel een inspreker meldt die zich niet in het proces betrokken voelt. Probleem daarbij is ook dat initiatiefnemers in hun enthousiasme denken dat niemand eigenlijk tegen hun plan kan zijn.D66-raadslid René Koopmans wierp al eens vragen op over het democratische gehalte van de mienskip. Vertegenwoordigt een Plaatselijk Belang wel het dorp? En hoe hoort een Plaatselijk Belang haar rol te spelen? Door te kiezen en een standpunt in te nemen? Of door het proces eerlijk te organiseren zodat voor- en tegenstanders zich kunnen laten horen. En vervolgens beslissingen te laten nemen door de gemeenteraad? Nu zijn er ongetwijfeld mensen die twijfels hebben of de gemeenteraad hen wel vertegenwoordigt, maar zo hebben we het in dit land wettelijk wel geregeld. De raad is het hoogste orgaan dat uiteindelijk de beslissingen neemt.
Ook al trekt de gemeente zich van tijd tot tijd terug om het initiatief bij anderen te leggen, op het gemeentehuis zit wel veel kennis over procedures en hoe om te gaan met mogelijke beren op de weg. Onontbeerlijke kennis voor mienskipsprojecten. De ‘krêft fan de mienskip’ kan een gouden formule zijn, maar om er daadwerkelijk een succes van te maken, zijn betere afspraken nodig. Zodat partijen reële verwachtingen van elkaar hebben. Zodat klip-en-klaar is wanneer de mienskip aan zet is en wanneer de gemeente. Zodat de gemeente en de gemeenteraad in de praktijk weten hoe ze met de krêft moeten omgaan wanneer de mienskip die laat zien.
