De schakende vrouwen Margreta en Rosa
SportBAKKEVEEN Wat schaken voor Margreta van der Meulen uit Makkinga zo aantrekkelijk maakt? “Ik ben van nature een druktemaker”, zegt de docent van de Burgemeester Harmsma School. “Ik hoor en zie altijd alles om me heen. Maar bij schaken sluit ik me af en heb ik volledig regie over mijn eigen tijd.”
Dat Margreta deze zonovergoten zaterdagmiddag op het achterterras van De Stripe de enige vrouwelijke opponent is in de simultaanwedstrijd tegen Rosa Ratsma, verbaast de topper van het Nederlandse damesschaak niet. “Schaken is van oudsher een mannending. Zelf was ik ooit ook het enige meisje van mijn club in Voorschoten. Als je dan als beginner zo’n zaal met alleen maar mannen binnenstapt, moet je even wat wegslikken. Meisjes haken daarom regelmatig vaak vroegtijdig af.”
En dat is jammer, want schaken heeft volgens Rosa veel te bieden. Je oefent je brein en je concentratievermogen. En doordat je fouten maakt, leer je te verliezen. Geen eerlijkere sport dan schaak, wie de minste fouten maakt wint. “Met schaken blijf je dan ook onbeperkt doorleren.”
Schaakclub Bakkeveen nodigde Rosa niet alleen als topschaker uit, maar ook omdat ze het boegbeeld is van Chess- Queens. “Daarmee proberen we zoveel mogelijk meisjes aan het schaken te krijgen, onder andere door schaakkampen te organiseren waar dan weer vriendinnengroepen uit ontstaan.” Had ChessQueens bestaan in de jonge jaren van Margreta, dan was haar schaakpad wellicht anders verlopen. “Ik was zeker een talentje. Op de basisschool had ik les van Wim Visser die in Opsterland hele generaties aan het schaken bracht. Op de middelbare school verwaterde de passie. Eeuwig zonde.”
Op de rommelmarkt vond Margreta onlangs een set handgemaakte Hongaarse schaakstukken die ze meester Wim cadeau heeft gedaan. Als dank kreeg ze een setje magneetstukjes terug, waarmee ze ooit haar eerste zetten deed. “Die hangen nu thuis aan de muur. Sinds ik in de coronaperiode de televisieserie The Queen’s Gambit zag, ben ik weer helemaal in de ban van het schaken.” Op haar onderarm staat zelfs een tattoo van de schaakkoningin: girlpower.
Aan de BHS ontfermt Margreta zich over leerlingen die het moeilijk hebben met zichzelf en dreigen vast te lopen. Als niets anders helpt, pakt ze het schaakbord erbij en nodigt ze de leerling uit voor een partijtje. “Ik haal ze zo uit de permanente informatiestroom waar ze in zitten en daag ze uit om zelf na te denken. Even aandacht voor jezelf, dat werkt.”
Dat schaken helpt bij onderwijs hoeft voor Rosa geen betoog. Zo werkt ze mee aan Chessity, een platform dat lesmateriaal in spelvorm voor kinderen ontwikkelt. “De opzet is dat de leerkracht er les mee kan geven zonder zelf te kunnen schaken. Vooral kinderen bij wie het regulier onderwijs knelt, bloeien ervan op.” Uit onderzoek van Chessity blijkt dat als een professionele schaaktrainer het lesmateriaal presenteert meisjes sneller afhaken.
Bij de eigen leerkracht doen ze het juist weer bovengemiddeld. Rosa: “Een trainer wakkert de competitiedrift wat meer aan. Die eenzijdige focus op winnen lijkt mannen beter af te gaan dan vrouwen.” Maar weer niet alle vrouwen, Margreta is vanmiddag niet van plan zich zo naar de slachtbank te laten voeren. “Jij houdt wel van penningen, hè?”, zegt Rosa als ze na het zoveelste rondje weer tegenover Margreta staat. De topschaker krijgt een kom-maar-op-glimlach als antwoord. Een penning zet de tegenstander vast en met die tactiek houdt Margreta lang stand. Maar uiteindelijk moet de ene koningin toch het hoofd buigen voor de andere.