‘Lêze moat wer leuk wêze’
Te technisch. Saai. Het vak ‘begrijpend lezen’ is bij de basisschoolleerlingen niet bijster populair. Het gaat daardoor ten koste van het plezier in lezen. En dat terwijl lezen zo belangrijk is in de strijd tegen laaggeletterdheid. Opsterlandse scholen werken nu met een andere aanpak: effectief leesonderwijs.
! Arend Waninge
Ureterp Schooldirecteur Redmer Wijnsma van De Twirre in Ureterp kan het krachtig samenvatten. “Lêze wie foar in soad bern net leuk mear omdat it moat. Wylst lêzen leuk wêze moat.” Hij zag het bij de kinderen op school. Een boek uit de kast pakken deden de leerlingen niet vaak. Het heeft ook deels met de tijd te maken. Alles gaat sneller, teksten wordt eerder gescand dan gelezen. Het onderwijs droeg zelf ook bij aan de impopulariteit van het lezen, vindt Libbe de Vries. De wethouder met een onderwijsverleden constateert dat begrijpend lezen op de scholen was uitgegroeid tot een vak, met een eigen lesmethode. “Dat hat in soad wille yn it lêzen fuorthelle. It wie ek hiel technysk.”
Combineren
Een aantal Opsterlandse basisscholen gooit sinds de zomer van 2021 langzaam maar zeker het roer om. Met dank aan de NPO-gelden, de grote pot geld van het Rijk om de achterstanden in het onderwijs aan te pakken. Twee scholen in Ureterp en Nij Beets werken mee aan een pilot met het programma Effectief Leesonderwijs. Dat betekent vooral dat het leesonderwijs zoveel mogelijk wordt gecombineerd met andere vakken. Door het te integreren in spellen, themaonderwijs, rekenen, wereldoriëntatie en alle andere vakken, wordt het minder technisch en daardoor leuker.
“Der is in gruttere samenhang mei oare fakken”, vertelt Sybrigje van der Hoek, leerkracht van groep 5/6. “En dan boeit it de learlingen ek folle mear. Wy sjogge dat it lêzen wer begjint te leven. Bern fine in boek wer leuk. Wy lêze soms allegearre itselde boek en ha it der dan ek mei elkoar oer. Dêr binne se entûsjast oer.” De nieuwe aanpak betekent volgens Sybrigje ook dat er meer tijd is om met het lezen bezig te zijn. En omdat ze het weer leuk vinden, stoppen ze er ook weer meer tijd in, ervaart Redmer. “Wy hâlde it ynhâldlik, mar meitsje it leuk.”
Het team van De Twirre is blij met een bibliotheek in eigen dorp. Ze hebben een eigen boekenaanbod op school, maar gaan ook regelmatig met de kinderen naar de bieb, onder begeleiding van leesconsulent Anke Leffering. “En wy probearje ek de âlders derby te belûken. Troch ynformaasje te jaan en troch boeken mei nei hûs te jaan.” Daar hoort ook de stimulans bij tot voorlezen. Redmer: “Welke âlders sitte der noch by de bern op de râne fan it bêd. Mar dêr be- gjint it allegearre wol.”
Laaggeletterdheid
De gemeente Opsterland kent circa drieduizend laaggeletterden. Volgens wethouder De Vries komt dat ongeveer overeen met het landelijke gemiddelde, maar het aantal is hem wel een doorn in het oog. “Der ha mear minsken mei te meitsjen as wy faak tinke. Boppedat sit der foar dizze minsken hiel wat oan fêst. It hat in soad ynfloed op it deistich funksjonearjen.” De andere aanpak van het leesonderwijs moet er onder andere toe leiden dat het aantal laaggeletterden in de toekomst daalt.
Gezamenlijke aanpak
Volgens Sjoerd Bonnema, beleidsmedewerker onderwijs bij schoolkoepel Comprix, laten de cijfers zien dat de Opsterlandse scholen op veel terreinen goed presenteren. Met uitzondering van het begrijpend lezen. “Yn groep 5 sakje de learlingen gemiddeld ûnder it lanlik nivo.” Deze prestaties verbeteren vergt aandacht in alle voorgaande jaren, stelt Bonnema. Dat begint al bij de voor- en vroegschoolse indicatie voor kinderen die dreigen achterstand op te lopen. “En dat triedsje moatte wy folgjen bliuwe.” Voor de kinderen bij wie het leesproces niet optimaal verloopt, kan, met dank aan de gemeente, een nieuwe methode worden uitgerold. “Wy pakke dit meielkoar op. En sa pakke wy no kânsen dy’t yn it ferline wolris lizzen bleaunen.”
Nationaal probleem
Leesvaardigheid van jongeren is een nationaal probleem, zo bleek al uit De Staat van het Onderwijs 2020. Onderzoekers constateren dat een kwart van de 15-jarigen problemen heeft met het basaal begrijpen van teksten. Op verzoek van de Tweede Kamer is onderzoek gedaan naar de oorzaken van de afgenomen leesvaardigheid van de leerlingen.