Oud-diplomaat Klaas van der Tempel houdt kritische Preek van de Leek

19 januari 2023, 07:28 Nieuws

Oudehorne ‘Eangje net’ staat in glas in lood boven de voordeur van de pastoriewoning in Oudehorne. De ooit door heit bedachte familiespreuk voor de Van der Tempels betekent echter niet dat Klaas en Anneke geen vrees hebben gekend tijdens hun jaren als diplomatenechtpaar in het buitenland. 

De verschrikkingen van burgeroorlogen, bomaanslagen en etnische zuiveringen; ze maakten het van nabij mee. “Wennen doet het niet”, zegt Anneke. “Het is gewoon zoals het is.” Het gaat erom het hoofd koel te houden, aldus Klaas. “Voor de rest vertrouw je op elkaar en op God.” 

Na ruim dertig jaar omzwervingen in diplomatieke dienst streken de twee in 2017 neer in Oudehorne. “Nog een paar maanden en ik heb nog nooit zo lang op een en hetzelfde adres gewoond”, glimlacht Klaas. Hun families komen hier vandaan: die van Anneke uit Gorredijk, die van Klaas uit Heerenveen. 

Zelf hebben ze nauwelijks een verleden in het heitelân: negen maanden oud emigreerde Anneke met haar ouders naar Canada. “Maar ik ben grootgebracht met het idee: wij zijn Fries.” Al even Frieszinnig was het thuis bij Klaas, ook al zochten zijn ouders hun heil in Nederlands-Indië. “In 1954, mijn geboortejaar, keerden ze door de politieke situatie gedwongen terug. Mijn oudste broer sprak twee talen vloeiend: Maleis en Fries.”

Vooroordeel

Ze liepen elkaar in 1976 tegen het lijf in Groningen; Klaas studeerde er Geschiedenis en Friese literatuur. Anneke - voor het eerst over - logeerde er bij een kennis van de familie. Ze lieten elkaar niet meer los. Niet dat Klaas nu zulke florissante vooruitzichten had met zijn studieachtergrond. Ook niet toen hij er nog een vervolgstudie Koloniale Geschiedenis aan vastknoopte. “Ik hoopte stilletjes op een baan bij een van de musea, of als universiteitsdocent, de spoeling was dun in die jaren.” 

En toen kwam Buitenlandse Zaken langs, op zoek naar diplomatiek talent. Een diplomatenbestaan? Eerst wekte het zijn lachlust op, uitgaande van het vooroordeel van een bekakt clubje dat strak in het pak champagne nippend en oesters slurpend recepties afliep. “Aan de andere kant bood BZ wel de kans op avontuur in verre buitenlanden. En ik moest wat.” 

Zonder grote verwachtingen doorliep hij het introductietraject dat tot zijn verbazing uitmondde in het ‘klasje’ van uitverkoren diplomaten in spe. Na nog eens acht maanden diplomatentraining viel de praktijk tegen. “Ik kreeg een baantje op het ministerie in Den Haag waarbij ik me afvroeg: wat doe ik hier eigenlijk?” Maar zo leerde hij in alle rust wel de mores van BZ kennen. Wie bel je waarover in crisissituaties, het kwam hem later goed van pas. 

Functioneel koelbloedig

Zijn eerste buitenlandse post had Klaas voor het uitkiezen. Indonesië lag voor de hand gezien de eigen familieachtergrond, maar op de veel kleinere ambassade in Sri Lanka kon hij zich in alle diplomatieke facetten ontplooien. “Nou, dat heb ik geweten. Nog maar net gearriveerd brak de niets en niemand ontziende burgeroorlog los tussen de Tamilminderheid en de Singalese bevolking. Als groentje wist ik nog niets.” Maar er moest wel gehandeld worden: vluchtelingstromen naar Nederland kwamen op gang - mensenrechten, economie en toerisme stonden onder hoogspanning door de onveilige situatie. 

Ondertussen bleef ook hoofdstad Colombo de bomaanslagen en zelfmoordacties niet bespaard. “Een uur nadat Anneke in de stad bij de slager inkopen deed, werd de slagerij opgeblazen. Tientallen doden.” Ja, dan voel je wel even angst, zegt Anneke. “Maar daar leer je mee omgaan. Je moet het persoonlijke van de functie kunnen scheiden.” Klaas prijst de nuchterheid van zijn vrouw. “Ik heb veel aan Anneke te danken als de stress opliep. Ook later.” Ze deden het met z’n tweeën. In die chaotische begindagen in Colombo zat Anneke gekluisterd aan de BBC-radio om Klaas ieder uur over de telefoon bij te praten over de verwikkelingen in de stad. Waarop hij kon handelen. 

De diplomatieke vuurdoop stemde ook nederig. In opdracht van Den Haag vertrok de ambassadeur in het geheim op fact finding-missie naar het verboden Tamilgebied in het noorden. Aan derde secretaris Klaas de taak om over de ambassadetelefoon te waken. “De Sri Lan- kaanse regering had lucht gekregen van die missie en ik werd ter verantwoording bij de secretaris-generaal op het matje geroepen: waar hing de ambassadeur uit? 

Liegen is een doodzonde in de diplomatie, maar de waarheid kon ik ook niet vertellen. The ambassador is out of town, probeerde ik me eruit te schutteren. Maar daar kwam ik natuurlijk niet mee weg. This is a Dutch intervention in our internal affairs, kreeg ik te verstaan. Na me eerst flink te hebben gegrild, heeft de man me uiteindelijk maar laten gaan: aan zo’n onderknuppel wenste hij geen woorden meer vuil te maken.”

Veelzijdig

Na Sri Lanka kreeg Klaas een opdracht van heel andere orde: de voorbereiding van het koninklijk staatsbezoek van Beatrix en Claus aan Canada. Van oorlog naar vrede, van tropische temperaturen naar vijftien in de min; het kan verkeren in de diplomatieke dienst. “Als diplomaat vertegenwoordig je je land. Voorheen betrof dat vooral politieke, handels- en consulaire belangen. In de loop van de tijd zijn daar taken bijgekomen als ontwikkelingssamenwerking en humanitaire zaken.

Die veelzijdigheid en de afweging tussen de belangen maakt het werk zo interessant. Zeker als je je gesteund weet door geestverwanten die het beleid uitzetten. Wat dat betreft bewaar ik warme gevoelens voor BZ-ministers als Peter Kooijmans en Ben Bot. 

De standplaatsen van Klaas en Anneke liepen uiteen van Canada tot Chili, van Washington tot Kazachstan, van Den Haag tot Chicago. Daartussendoor kregen ze drie zoons. Maar waar ze ook woonden, ze hebben altijd geprobeerd er een thuis van te maken. Dat is wel gelukt, vindt Anneke, al wisten de jongens natuurlijk ook niet anders. “Ons nomadenbestaan heeft ze in ieder geval een open blik naar de wereld opgeleverd.”

Preek van de Leek 

Op zondag 22 januari (11.00 uur) verzorgt Klaas van der Tempel de Preek van de Leek in het kerkje van Kortezwaag. Hij bespreekt onder andere zijn belevenissen in Bosnië. “Wat in Bosnië plaatsvond, zie je nu ook weer in Oekraïne gebeuren. Veel regeringsleiders blijven te lang aan de macht, met alle gevolgen van dien. In Nederland hebben we het goed voor elkaar, al gaat het misschien minder goed dan voorheen. De onvrede die hier en daar de kop opsteekt is terecht, maar denk niet dat andere landen het beter doen. Een tobbende democratie is het minst beroerde systeem dat je kunt wensen, weet ik uit ervaring.”