Yldau de Boer en Libbe de Vries tijdens het verkiezingsdebat Energie.
Yldau de Boer en Libbe de Vries tijdens het verkiezingsdebat Energie. Foto: Sietse de Boer

Nu de kleine windmolen op boerenerven een hamerstuk lijkt na de gemeenteraadsverkiezingen, kijken de partijen alweer een stap verder. Op de FNP na, sluiten de partijen de komst van hoge dorpsmolens niet uit. Tijdens het energiedebat in Wijnjewoude vertoonden sommigen (PvdA, ChristenUnie en CDA) donderdagavond nog wat koudwatervrees. Anderen (GroenLinks, Opsterlands Belang, D66 en VVD) waren meer overtuigd. “Alle mogelijke energieopties zijn nodig, het is aan de dorpen zelf of ze zo’n hoge windmolen willen plaatsen.”

! Wim Bras

Wijnjewoude In energiebakermat Wijnjewoude namen partijkandidaten elkaar donderdag de maat over wat wel en wat niet te doen bij lokale energieopwekking. De noodzaak voor Opsterland om drastischer te werk te gaan - aangejaagd door gasprijzen die door het dak gaan en een alarmerend wereldklimaatrapport – zet alle partijen in de versnelling, zo blijkt tijdens het levendige debat in dorpshuis De Swingel. Over het hoe – met hoge dorpsmolens, groen gas, grootschalige zonnevelden, en of daar een eigen gemeentelijk energiebedrijf voor nodig is - verschillen de standpunten. Aan de andere kant vinden partijen elkaar wel weer in hun ergernis over de laksheid van woningbouwcoöperaties om het huizenbestand te verduurzamen. “Dat kin net langer sa. As gemeente moatte wy de druk opfiere.”

Besparen

Maar goed, begint alles niet met energie besparen? Wat je bespaart hoef je immers niet op te wekken. De onderliggende vraag is of de gemeente de voorlichting over besparende maatregelen moet overlaten aan goedwillende vrijwilligers of aan deskundige professionals zoals in Wijnjewoude gebeurt. Met vrijwilligers bereik je meer, volgens Jan van Dalen (Opsterlands Belang). “Sy prate de taal fan de buren. Punt is wol dat it urgentiegefoel foar sa’n advysgesprek noch net erg leeft yn Opsterlân.” Dat komt vanzelf, meent Harm de Jong (FNP): “Seker no't net allinnich de ierde, mar ek de beurs protestearret tsjin de oprinnende gasprizen.” Juist daarom wil Shajan de Wagt (D66) de premie voor simpele besparingsingrepen opkrikken tot een paar honderd euro voor mensen met een kleine beurs. “De Gebiedsteams kunnen hen op de mogelijkheid wijzen. Denk aan ledlampen, tochtstrippen en radiatorfolie door vakmensen aangebracht. Zo maak je snelheid.” Druppels op een gloeiende plaat, stelt Elske Beintema (GroenLinks). “Energiearmoede is een groter probleem dan de gemeente kan oplossen. We moeten krachten bundelen richting Den Haag.” Net zoals Opsterland de woningbouwcoöperaties op hun taak moet wijzen, vult Libbe de Vries aan. “Dat liket nearne nei.” Voor woningbezitters met een bescheiden inkomen zou de gemeente zelf de renteloze regeling voor het verduurzamen van het eigen huis kunnen verruimen. Die lening hoeft immers pas te worden ingelost bij verkoop in de toekomst, aldus de PvdA'er. Om de inwoners wegwijs te maken in het woud van regelingen en subsidies heb je professionele adviseurs nodig, vindt Oebele van der  Veen (CU). “Dat leare wy fan WEN. Mar we kinne ek net sûnder frijwilligers. It is in kwestje fan en/en.”

Zon

De ambitie van honderd hectare aan zonnevelden over de afgelopen raads- periode moest Opsterland noodgedwongen loslaten, door het capaciteitsgebrek van het elektriciteitsnet. Moet de gemeente wel vasthouden aan de energieneutrale doelstelling van 2035? Voor Yldau de Boer (VVD) is de landelijke streefdatum van 2050 ook goed. “Dat geeft meer lucht om toekomstige innovaties af te wachten.” De energieopslag met waterstof belooft inderdaad de termijnoplossing, aldus Libbe de Vries (PvdA), maar is geen reden om 2035 los te laten. Ook de andere partijen willen daar niet aan. Dus voor nu vol inzetten op zonnepanelen op daken, meent Oebele van der Veen (CU). Ja, op daken, maar de bulk van duurzaam opgewekte energie zal toch moeten komen van zonneparken, weten GroenLinks en D66. “En die ruimte komt er nu de landbouw tegen de grenzen aanloopt”, aldus Shajan de Wagt (D66). Dat is tegen het zere been van CDA, VVD, FNP en Opsterlands Belang. Jan van Dalen (OB): “Boeren sille júst mear lân nedich ha om ekstensyf buorkje te kinnen.”

Mestvergisting

Opsterlandse boerenerven vormen de sleutel naar de energietransitie, volgens Bareld van der Meer (CDA). “Mei de lytse wynmûnen foar eigen gebrûk en sinnepanielen op it dak.” Over mestvergisting lopen standpunten ver uiteen. Vergisting centraal of apart op boerenerven? CDA, FNP, PvdA en CU willen het WEN-onderzoek afwachten. Opsterlands Belang mikt op de individuele boer. Die hikt wellicht nog aan tegen de kostbare investering, maar de ontwikkelingen gaan snel. “Tink ek oan de miljeufoardielen. Minder methaanútstjit en minder keunstmestgebrûk omdat it digestaat oer it lân út te riden is”, zegt Jan van Dalen. Over het rendement gaat de ondernemer zelf, stemt de VVD in. GroenLinks en D66 daarentegen zien investeringen in mestvergisting als kapitaalvernietiging. “WEN heeft voor het project miljoenen Haags geld ontvangen, maar als raad dragen we de verantwoording voor het geld”, aldus Elske Beintema. “Niet duurzaam, niet aan beginnen.”

Gemeentelijk energiebedrijf

Niet alleen de boeren, ook de lokale mienskippen moeten kunnen profiteren bij de energie-omwenteling. "We moeten af van de blokkade die de FNP in de Provinciale Staten opwerpt tegen de komst van grotere dorpsmolens”, pleit GroenLinks. VVD, D66 en OB gaan daarin mee op voorwaarde van draagvlak in de dorpen. CU, PvdA en het CDA tonen zich voorzichtiger. Het FNP-bezwaar van ruimtelijke verrommeling telt mee voor PvdA'er De Vries. "Us lânskip is wol ús kapitaal.” Voor ChristenUnie geldt: eerst de erfmolentjes, dan maar eens verder zien. Om de regie over de energietransitie in eigen hand te houden, stemmen de partijen in met de oprichting van een eigen gemeentelijk energiebedrijf. Alleen de VVD is principieel tegen, maakt Yldau de Boer duidelijk. "Wy fine dat de gemeente net op de stoel fan de ûndernimmers sitte moat.” FNP'er Harm de Jong vindt dat een kulargument: "De ynfestearingsjilden komme ommers ek wer by de ûndernimmers.” En de energiewinsten kunnen worden aangewend om inwoners met een smalle beurs bij de transitie te helpen, wijst Elske Beintema op de sociale component van het eigen energiebedrijf. Voor D66'er De Wagt is dat ook een vorm van compensatie: "De inwoners kijken tenslotte tegen die molens en panelen aan.”

Misverstand 

Bij de afsluiting van het debat wil Pieter de Kroon (WEN) graag nog een misverstand ophelderen. "De Rijksmiljoenen heeft WEN gekregen voor het transitieproces, nergens anders voor. Dus niet voor de bouw van een of meer mestvergisters, dat staat er volkomen buiten.”

Elske Beintema, Shajan de Wagt en Jan van Dalen.