Energiedebat: hoge dorpsmolens geen taboe meer

WIJNJEWOUDE Nu de zelfvoorzienende erfmolen een hamerstuk lijkt na de gemeenteraadsverkiezingen, gaat een meerderheid van de partijen alweer een stap verder in aanloop naar de stembus. Op de FNP na sluiten de overige zeven partijen de komst van hoge dorpsmolens niet uit. Tijdens het energiedebat in Wijnjewoude vertoonden sommigen (PvdA, ChristenUnie en CDA) donderdagavond nog wat koudwatervrees. Anderen (GroenLinks, Opsterlands Belang, D66 en VVD) waren meer overtuigd. “We hebben alle mogelijke energieopties nodig, maar het is aan de dorpen zelf of ze zo’n hoge windmolen willen plaatsen.”

In energiebakermat Wijnjewoude namen partijkandidaten elkaar donderdag de maat over wat wel en wat niet te doen bij lokale energieopwekking. De noodzaak voor Opsterland om drastischer te werk te gaan - aangejaagd door gasprijzen die door het dak gaan en het juist verschenen alarmerende wereldklimaatrapport – zet alle partijen in de versnelling, zo blijkt tijdens het levendige debat in dorpshuis De Swingel.

Over het hoe – met hoge dorpsmolens, groen gas, grootschalige zonnevelden, en of daar een eigen gemeentelijk energiebedrijf voor nodig is - verschillen de standpunten. Aan de andere kant vinden partijen elkaar wel weer in hun ergernis over de laksheid van woningbouwcoöperaties om het huizenbestand te verduurzamen. “Dat kin net langer sa. As gemeente moatte wy de druk opfiere.”

Besparen

Maar goed, begint alles niet met energie besparen? Wat je bespaart hoef je immers niet op te wekken opent gespreksleider Arend Waninge van Sa! het debat. De onderliggende is of de gemeente de voorlichting over besparende maatregelen moet overlaten aan goedwillende vrijwilligers of aan deskundige professionals zoals in Wijnjewoude gebeurt. Met vrijwilligers bereik je meer volgens Jan van Dalen (Opsterlands Belang). “Sy prate de taal fan de buren. Punt is wol dat it urgentiegefoel foar sa’n advysgesprek noch net erg leeft yn Opsterlân.” Dat komt vanzelf, meent Harm de Jong (FNP): “Seker no net allinnich de ieder, mar ek de beurs protestearret tsjin de oprinnende gasprizen.” Juist daarom wil Shajan de Wagt (D66) de premie voor simpele besparingsingrepen opkrikken tot een paar honderd euro voor mensen met een kleine beurs. “De gebiedsteams kunnen hen op de mogelijkheid wijzen. Denk aan ledlampen, tochtstrippen en radiatorfolie door vakmensen aangebracht. Zo maak je snelheid.”

Druppels op een gloeiende plaat, stelt Elske Beintema (GroenLinks). “Energiearmoede is een groter probleem dan de gemeente kan oplossen. Daarvoor moeten we de krachten bundelen en onze invloed aanwenden in Den Haag.” Net zoals Opsterland de woningbouwcoöperaties op hun taak moet wijzen, vult Libbe de Vries aan. “Dat liket nearne nei.” Voor woningbezitters met een bescheiden inkomen zou de gemeente zelf de renteloze regeling voor het verduurzamen van het eigen huis kunnen verruimen. Die lening hoeft immers pas worden ingelost bij verkoop in de toekomst, aldus de PvdA-er. Om de inwoners wegwijs te maken in het woud van regelingen en subsidies heb je professionele adviseurs nodig, vindt Oebele van Veen (CU). “Dat leare wy fan WEN. Mar we kinne ek net sûnder frijwilligers. It is in kwestje fan en/en.”

Zon

De ambitie van honderd hectare aan zonnevelden over de afgelopen raadsperiode heeft Opsterland noodgedwongen moeten loslaten, door het capaciteitsgebrek van het huidige elektriciteitsnet. Moet de gemeente wel vasthouden aan de energie-neutrale doelstelling van 2035? Voor Yildau de Boer (VVD) is de landelijke streefdatum van 2050 ook goed. “Dat geeft meer lucht om toekomstige innovaties af te wachten.” De energieopslag met waterstof belooft inderdaad de termijnoplossing, aldus Libbe de Vries (PvdA), maar is geen reden om 2035 los te laten. Ook de andere partijen willen daar niet aan. Dus voor nu vol inzetten op zonnepanelen op daken, meent Oebele van Veen (CU). Ja, op daken, maar de bulk van duurzaam opgewekte energie zal toch moeten komen van zonneparken, weten GroenLinks en D66. “En die ruimte komt er nu de landbouw tegen de grenzen aanloopt”, aldus Shajan de Wagt (D66). Dat is tegen het zere been van CDA, VVD, FNP en Opsterlands Belang. Jan van Dalen (OB): “Boeren sille júst mear lân nedich ha om extensief buorkje te kinnen.”

Mestvergisting

In Opsterland vormen de boerenerven evenwel de sleutel naar de energietransitie, volgens Bareld van der Meer (CDA). “Mei de lytse wynmûnen foar eigen gebrûk en sinnepanielen op it dak.” Over mestvergisting lopen de standpunten ver uiteen. Vergisting centraal of apart op boerenerven? CDA, FNP, PvdA en CU willen de bevindingen van WEN afwachten. Opsterlands Belang mikt op de individuele boer. Die hikt wellicht nog aan tegen de kostbare investering, maar de ontwikkelingen gaan snel. “Tink ek oan de miljeufoardielen. Minder methaanútstjit en minder keunstmestgebrûk omdat it digestaat oer it lân út te riden is”, zegt Jan van Dalen. Over het rendement gaat de ondernemer zelf, stemt de VVD in. GroenLinks en D66 daarentegen zien investeringen in mestvergisting als kapitaalvernietiging. “WEN heeft voor de lokale energietransitie weliswaar 4,2 miljoen uit Den Haag ontvangen, maar als raad dragen we de verantwoording voor het geld”, aldus Elske Beintema. “Niet duurzaam, niet aan beginnen.”

Gemeentelijk energiebedrijf

Niet alleen de boeren, ook de lokale mienskippen moeten kunnen profiteren bij de energie-omwenteling. “We moeten af van de blokkade die de FNP in de provinciale staten opwerpt tegen de komst van grotere dorpsmolens”, pleit GroenLinks. VVD, D66 en OB gaan daarin mee op voorwaarde van draagvlak in de dorpen. CU, PvdA en het CDA tonen zich voorzichtiger. Het FNP-bezwaar van ruimtelijke verrommeling telt mee voor PvdA-er De Vries. “Us lânskip is wol ús kapitaal.” Voor ChristenUnie geldt: eerst de erfmolentjes, dan maar eens verder zien.

Om de regie over de energietransitie in eigen hand te houden, stemmen de partijen in met de oprichting van een eigen gemeentelijk energiebedrijf. Alleen de VVD is principieel tegen, maakt Yildau de Boer duidelijk. “Wy fine dat de gemeente net op de stoel dan de ûndernimmers sitte moat.” FNP-er Harm de Jong vindt dat een kulargument: “De ynfestearingsjilden komme ommers ek wer by de ûndernimmers.” En de energiewinsten kunnen worden aangewend om inwoners met een smalle beurs bij de transitie te helpen, wijst Elske Beintema op de sociale component van het eigen energiebedrijf. Voor D66-er De Wagt is dat ook een vorm van compensatie: “De inwoners kijken tenslotte tegen die molens en panelen aan.”

Misverstand 

Bij het sluiten van het debat wil gastheer Pieter de Kroon graag nog even een misverstand ophelderen. “De Rijksmiljoenen heeft WEN toebedeeld gekregen voor het transitieproces, nergens anders voor. Dus niet voor de bouw van een of meer mestvergisters, dat staat er volkomen buiten.”