Coalitievorming Opsterland: vijftig uren achter de schermen
Nieuws Het leek zo saai. Nergens in Fryslân veranderde zo weinig tijdens de verkiezingen als in Opsterland. De negen partijen behielden op 21 maart hun zetels in de gemeenteraad, alleen op de linkervleugel verschoof een stoeltje van de PvdA naar GroenLinks-OpsterLanders.De ommekeer kwam toen een nieuwe coalitie geformeerd moest worden. De inhuur van een schrijver om de onderhandelingen achter de schermen te volgen was al nieuw en spannend. Toen het stabiele CDA om volgens velen onduidelijke redenen plaats moest maken voor verliezer PvdA ontstond grote ophef. Welke keuzes zijn in vijftig uren vergaderen gemaakt en waarom? Op deze pagina een paar voorbeelden. Het complete verslag is te lezen op: opsterland.nl/coalitievorming. Daar zijn ook het coalitieakkoord en het verslag van de formateur te vinden.
Verder zonder CDA
CDA-voorman Wietze Kooistra, al twaalf jaar wethouder, haalt in de openbare raadsvergadering na de informatieronde fel uit naar de informateurs. Uit de ‘black box’ van het puntensysteem zijn verliezers tevoorschijn gekomen. De winnaars staan langs de kant. “Dat is net út te lizzen oan de boarger”, aldus Kooistra. Hij krijgt alleen steun van GroenLinks-OpsterLanders en VVD.Goede argumenten tegen zijn partij heeft Kooistra niet gelezen in het informatieverslag. Hij hoorde alleen informateur Marcel van Opzeeland in de media zeggen dat het CDA te conservatief is voor de vernieuwing die bijna de hele raad voorstaat.
In de informatiegesprekken hebben drie partijen wel een verklaring gegeven voor hun keus om het CDA te laten afvallen. Het was dus niet louter nattevingerwerk. De PvdA vindt dat de CDA-fractie in de gemeenteraad al acht jaar te weinig van zich laat horen. De fractie stemt doorgaans automatisch voor een voorstel van de eigen wethouder of coalitie. Hierdoor ontbreekt debat in de raad en worden plannen niet aangescherpt of verbeterd.
Ook D66 heeft kritiek. De democraten zeggen dat het CDA en de ChristenUnie te veel vast zitten aan hun thema’s. Dat zou de gewenste progressieve koers in de weg zitten. “Die partijen zijn wat conservatief, wat niet altijd in het belang is van de hele mienskip”, aldus René Koopmans. Opsterlands Belang zegt een betere klik te hebben met de ChristenUnie dan met het CDA. De PvdA scoort juist punten omdat zij de afgelopen jaren in de oppositie meewerkend en meedenkend was.
Gratis advies opgevolgd
Opsterland energieneutraal in 2035. Uit de losse pols werd het jaartal geprikt. De voor een appel en een ei ingevlogen deskundige Timo Veen stippelde op 16 mei een route uit. Zijn advies is bijna een-op-een opgevolgd. Veen splitste de tijd op in vier collegeperiodes van vier jaar. Elke periode 50 miljoen kilowattuur besparen en 100 miljoen kilowattuur opwekken met zonne-energie. Dan ben je er. Ondertussen onderzoek je de kansen voor nieuwe energiebronnen.De komende vier jaar is 100 hectare nodig voor zonnepanelen. Om snel meters te maken stelde Marcel van Opzeeland voor dat de gemeente zelf de benodigde grond aankoopt. Maar de andere onderhandelaars wilden liever aansluiten bij initiatieven van burgers.
Net gewone mensen
Politici zijn net gewone mensen. Vaak zoeken ze een oplossing voor iets waar ze zelf tegenaan zijn gelopen. Onderhandelaar Anko Postma is als wethouder in een buurt in Tijnje geweest waar de ramen waren dichtgeplakt met krantenpapier. “Die mensen leven totaal geïsoleerd, ze schrikken als je aanbelt.” Besloten wordt dat de gemeente meer achter de voordeur aan het werk moet.Van Opzeeland heeft gehoord hoeveel een jaar opvang van een jongere in Woodbrookers kost. “Als we één geval kunnen voorkomen, besparen we een half miljoen euro.” In het akkoord komt meer aandacht voor preventie. Gerrit Weening (ChristenUnie) vertelt dat hij als 65-plusser een uitnodiging heeft ontvangen voor een cursus e-bike-fietsen. “Dat fyn ik in lúkse dy’t net nedich is.”
De formerende partijen gebruiken het voorbeeld telkens als ze het hebben over ‘besparen op uitgaven die ruiken naar vermaak’. Dit laatste is een uitspraak van Roel Vogelzang om aan te geven dat dit het enige sociale terrein is waar zijn PvdA ruimte geeft om te bezuinigen.
Bruggetje naar de toekomst
Heeft dit toekomst? Een schrijver die verslag doet van geheime coalitiegesprekken? Volgens mij wel. Wij burgers krijgen een kijkje in de keuken, wat meer interesse en vertrouwen kan wekken. Maar de partijen moeten elkaar wel liggen. De verbinding zoeken in plaats van punten willen scoren.Dit was in Opsterland het geval. Zelden heb ik politici zo harmonieus en enthousiast zien overleggen. Dat kwam mede doordat de ‘breekpunten’ vooraf in kaart waren gebracht. Opsterlands Belang wilde geen verhoging van de ozb, de PvdA weigerde bezuinigingen op zorg, etc. De start is goed als je elkaars breekpunten en wensen als uitgangspunt neemt.
Verder ging het soepel doordat de onderhandelaars een paar hete aardappels doorschoven naar de gemeenteraad. Voor een deel bewust, om de raad ruimte te geven zelf gerechten te bereiden. Maar er ontstonden ook een paar zouteloze compromissen.
Boven de eerste aflevering van deze rubriek stond ‘Koehandel in de krant’. Handjeklap werd het echter niet. Er is niet overvraagd, er was nauwelijks uitruil (jij jouw brug, dan wij ons fietspad) en het spel werd nooit hard gespeeld. Maar je weet nooit hoe zoiets een volgende keer zal gaan.
Het kabinet van Opsterland
Mail bij de finish Het akkoord is gesloten. Op zaterdag 26 april om vijf uur ’s middags, na acht uren vergaderen in zomerse hitte. “Geven we er een klap op?”, vraagt formateur Anne-Wil Lucas. De onderhandelaars knikken. De nestors Roel Vogelzang en Gerrit Weening slaan ter bevestiging met de vuist op tafel. Opsterlands Belang juicht.Maar dan moet het concept-akkoord nog naar de fracties. Het is het begin van een laatste onderhandelingsronde per mail en app. Eerst wil Anko Postma graag toevoegen dat de ozb niet omhoog gaat. De verkiezingsbelofte van Opsterlands Belang moet wel even zwart op wit worden verzilverd.
De fractie van de PvdA maakt principieel bezwaar tegen sancties voor bijstandsgerechtigden. Vogelzang mailt: “Dreigen met sancties staat haaks op of je kwetsbare burgers wilt straffen of belonen (uitgaan van wantrouwen in plaats van vertrouwen). Bovendien zet je door deze tekst een hele groep weg als onwillig.”
De sancties zijn wel besproken, komt informateur Lucas tussenbeide. Omdat Opsterlands Belang het woord sanctie erin wil houden komt de PvdA met een meer opbeurende compromistekst: “Bijstandsgerechtigden die niet aan het werk zijn, verrichten vier uur per week vrijwilligerswerk. Dit om hen te prikkelen mee te doen in de samenleving. Bij onwil leggen we een sanctie op.”
Als allerlaatste staat de naam van het coalitieakkoord ter discussie. Opsterlands Belang vindt ‘Brêge nei de takomst’ niet veel soeps. ‘Draai nei de takomst’ is dat niet wat? Een draai is een typisch Opsterlandse brug. Maar je hebt ook het politieke draaien, reageert Vogelzang. Zo’n draai heeft een negatieve bijklank. Ook aan ‘Takomst mei perspektyf’ (Rob Jonkman) en ‘Sinnich perspektyf’ (Lucas) kleven bezwaren.
Een akkoord betekent dus niet het einde van alle overleg. En dan moet de verdediging van het plan in de gemeenteraad nog komen. Zijn jullie erbij op 11 juni?
Jan Arendz schreef het verslag over de coalitiegesprekken in opdracht van de gemeenteraad. Hij was twintig jaar journalist bij de Leeuwarder Courant en daarna algemeen woordvoerder van de provincie Fryslân. Tegenwoordig werkt hij freelance.
[caption id=”attachment_20570” align=”alignnone” width=”900”] De groep onderhandelaars met van links naar rechts Libbe de Vries en Roel Vogelzang (beiden PvdA), Jan Arendz (schrijver), formateur Anne-Wil Lucas, Piet Brouwer (ambtelijke ondersteuning), Rob Jonkman en Gerrit Weening (ChristenUnie) en Marcel van Opzeeland en Anko Postma (Opsterlands Belang). Toeval of niet, de beoogde wethouders hadden voor de foto een jasje aangetrokken.[/caption]
