Under de Toer over dorps-DNA
Cultuur Geen gesteggel over fonteinen, gesoebat over geld en de projectorganisatie. Donderdagavond bij de startmanifestatie van Under de Toer was er weer volop vertrouwen in de creatieve daadkracht van de Fryske mienskip tijdens Kulturele Haadstêd 2018. Het theatrale verhalencircus rond de Fryske kerktorens strijkt neer in 32 dorpen, waaronder Langezwaag, Oldeberkoop, Kortezwaag en Katlijk.Friesland telt veel dorpen, vaak met een eigen kerktoren. Rond de voet van elk van die torens heeft zich in de loop van de tijd van alles afgespeeld. Ongelofelijke, tragische, romantische, gewelddadige en anderszins ‘nijsgjirrige ferhalen’. Behorend tot het DNA van het dorp, maar vaak onbekend bij de buitenwereld. Die gedachte vormt het uitgangspunt voor Under de Toer, bedacht door toneelschrijver Bouke Oldenhof en regisseur Jos Thie. Hun idee om de dorpen tijdens Kulturele Haadstêd theatrale invulling te laten geven aan de eigen geschiedverhalen, viel in buitengewoon goede aarde bij het Prins Bernhard Cultuurfonds. Het fonds zegde op voorhand een half miljoen euro toe, de meest ruimhartige uitgave ooit voor een eenmalig project.
Previews
Gezien de respons maakt Under de Toer al in zijn eentje de belofte van KH2018 waar: de Friese cultuur wortelt in de mienskip. Maar liefst 87 initiatieven meldden zich aan. De twee bedenkers, plus een cultuurfondsvertegenwoordiger en actrice Tamara Schoppert selecteerden 32 productievoorstellen die hen het meest raakten op artistiek vlak en op inzet van de mienskip. Daaronder ook de plannen van Langezwaag, Oldeberkoop, Kortezwaag en Katlijk, die elk een startbudget van 12.000 euro ontvingen. Initiator Bouke Oldenhof glimt na afloop van de presentatie. “Op dizze jûn sjochst de enerzjy loskommen. De ferskillen yn oanpak binne grut, mar eltsenien hat it gefoel: we hearre derby. Dy vibe hinget yn de loft.” De toneelschrijver, die zelf aan het script schrijft voor de productie in de Grote Kerk in Leeuwarden, vertelt dat de basis voor Under de Toer is gelegd in zijn woonplaats Tijnje. “Ik ha twa jier lyn in stik skreaun foar de doarpsferieningen dat him ôfspielde rûn de tsjerke. Dat wie ús proeffoarstelling. Doe ha wy leard datst in doarp net hoechst te fertellen hoe’t se sa’n produksje organisearje moatte.” De ervaring in Tijnje hielp om het megaproject financieel van de grond te krijgen, aldus Oldenhof. Zo gaat het beschikbare budget, afgezien van wat noodzakelijke pr, geheel en al naar de voorstellingen. “Tamara jout derby artistyk advys, mar de doarpen hawwe sels de rezjy. Gjin bemoeienis fan boppe, oars fersûpt in projekt fan dizze oarder yn de overheadkosten.”Oldeberkoop
De verdwenen peerden
Troubadour Serge Epskamp oogt wat gespannen; hij brengt zo voor het eerst ‘De ballade van de verdwenen peerden’ ten gehore. Zijn lied in het Stellingwarfs is tot nu toe het enige wat Oldeberkoop op papier heeft. “De rest van de voorstelling moeten we nog uitwerken. Het verhaal gaat over twee losgebroken paarden die ooit in het verlaten kerkje van Nijeberkoop belandden. Toen na een poos weer eens iemand in de kerk kwam, lagen de paarden dood op de grond. Omgekomen van honger en dorst, waarschijnlijk waren de kerkdeuren achter de dieren dicht gewaaid. Wij willen deze tragische gebeurtenis verbeelden in een soort requiemvoorstelling die zich afspeelt tussen het oude kerkhof van Nijeberkoop en de Bonifatiuskerk in Oldeberkoop. Een muzikale begrafenisstoet als verbinding tussen de verdwenen en de bestaande kerk, waar onderweg telkens paarden bij aansluiten.”Kortezwaag
De klok moat werom!
Het oude Mariakerkje in Kortezwaag kreeg pas in 1896 zijn toren. Om de bouw te bekostigen besloot het kerkbestuur destijds om één van de twee kostbare klokken uit de klokkenstoel te verkopen. Dat was zeer tegen de zin van Tjalle Tamme, een gewichtig man in de kerkgemeenschap. “As ik dea gean, wol ik troch twa klokken bebongele wurde!” De vloek die Tamme daarbij uitsprak, hangt nog steeds boven het dorp, aldus regisseur en choreografe Janna Eijer. “Dêrom moat de klok werom. Oars komt it nea goed mei De Gordyk.” De huidige kerkcommissie droeg het idee voor het verhaal aan, vertelt bestuurslid Ab Vromans. “Maar we willen bij de uitvoering vooral jongeren betrekken, daarom hebben we Eijer Producties gevraagd de voorstelling op poten te zetten. Een theaterspektakel met muziek, dans en filmbeelden uitgevoerd door de inwoners van Gorredijk, de scholen en drie koren.“Katlijk
De klok en het meisje
Een meisje mijmert graag bij de klokkenstoel van het Thomaskerkje in Katlijk. Haar fantasie fungeert als een venster naar het verleden, waardoor allerlei voorvallen die zich rond de kerk hebben afgespeeld voor het publiek zichtbaar worden. Zoals het brute optreden van de marechaussee tegen het Thomasluiden in de tijd van Napoleon, of de onderduikers die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog in de kerk verscholen. “Maar het meisje blikt ook de toekomst in”, zegt artistiek coördinator Karin Netten van Kameroperahuis Zwolle. “Het is een raamvertelling uitgevoerd als opera. Twee oudere inwoners van Katlijk hebben de verhalen aangedragen en we maken de voorstelling in samenwerking met het Oranjewoud Festival.” Of er langs het kerkhof een zittribune wordt gebouwd of dat de scènes zich tussen het publiek afspelen, weet Netten nog niet. “We zoeken nog een Friese schrijver voor het libretto, de componist hebben we al. Jonge talenten gaan de hoofdrollen zingen. Verder doet de plaatselijke toneelvereniging mee en ook de jongeren van twee middelbare scholen.”Langezwaag
