Een en al energie in It Damshûs

NIJ BEETS De energietransitie is nog jarenlang een actueel thema. Dat was het in Nij Beets ruim honderd jaar geleden ook al, toen petroleum en kolen de daar gewonnen turf verdrongen. Die turfwinning is onlosmakelijk verbonden met de vroege geschiedenis van Nij Beets en omgeving. Met alle sociale omstandigheden en misstanden die daarbij hoorden: de grote armoede onder de arbeiders, de slechte leefomstandigheden, de gedwongen winkelnering, drankmisbruik. In openluchtmuseum It Damshûs komt deze geschiedenis (1860-1920) tot leven. Met ingerichte arbeiderswoningen, werkschuren en de kroeg annex winkel van de veenbaas.

De omstandigheden in de turfgebieden bleken een goede voedingsbodem voor grote spanningen en sociale onrust. Eind negentiende eeuw stelde de socialist Ferdinand Domela Nieuwenhuis de schrijnende armoede nationaal aan de kaak, hij maakte de veenarbeiders bewust van de noodzaak om voor hun rechten op te komen. Dit deel van Fryslân speelde in de opkomst van het socialisme dan ook een belangrijke rol. Ook de rol van dominee Van der Brugghen was belangrijk. Bij zijn zogenaamde ‘snertpreken’ in het houten noodkerkje verstrekte hij snert om de kerkgang te bevorderen. ‘It Houten Himeltsje’ is op het museumterrein op ware grootte nagebouwd.

De vervening had ook grote invloed op de landschappelijke inrichting van het gebied. Op het museumterrein wordt de ontwikkeling van het landschap voor en na de vervening overzichtelijk in beeld gebracht.

Het Sudergemaal 

Bij het in cultuur brengen van het landschap na de turfwinning waren gemalen essentieel voor het wegpompen van water naar de hoger gelegen kanalen. Het in 1924 gebouwde en nog steeds functionerende Sudergemaal is een van de oudste elektrische gemalen van Fryslân. Een fraai stukje industrieel erfgoed.

Openluchtmuseum It Damshûs is een aangename verrassing voor wie er nog nooit is geweest. Een voor velen nog onbekende parel, vaak zo dichtbij. En een museum waarbij meer dan honderd vrijwilligers de organisatie voor hun rekening nemen.

Openluchtmuseum It Damshûs, Domela Nieuwenhuisweg 59B Nij Beets. 0512-46 15 99 (reserveringen 06-8369 4095). damshus.nl

Beleef Nij Beets en omgeving 

Vaartochten 

Vanuit It Damshûs organiseren vrijwilligers met twee boten, de turfbok en ‘de Snikke’, vaartochten naar omliggende natuurgebieden. Bijvoorbeeld naar de Kraenlannen waar een gids klaarstaat voor een wandeling door het gebied, gevolgd door een versnapering in de lokale knusse uitspanning. Ook de afstand tussen het museum en het Sudergemaal is uitstekend varend te overbruggen.

Groepsbijeenkomsten 

It Damshûs is een prima locatie voor een leuke familie- of vriendendag, met in het ruime entreegebouw zestig zitplaatsen. Loop over het terrein, geniet van het mooie petgatenlandschap, neem de tijd om plantjes te determineren, snuif cultuur in de filmzaal, de trekkerskeet of de winkel van de veenbaas of geniet van een vaartocht. Een natuurlijke combinatie van cultuur en landschap.

Themadagen

It Damshûs organiseert regelmatig activiteiten op het museumterrein. Een mooi voorbeeld is de jaarlijkse Boartersdei, waar kinderen zich ‘ouderwets’ niet-digitaal vermaken. Of de Stoppeldei waarbij de traditionele oogst centraal staat. It Damshûs biedt graag een platform voor activiteiten rond sociaal-maatschappelijke regionale thema’s van toen en nu.

Het Sudergemaal

Het Sudergemaal start regelmatig de motoren. Met donderend geweld wordt het water dan rondgepomp. Binnen functioneert een fraai staaltje, door vrijwilligers onderhouden, historische techniek. Vol glimmend koperwerk en stoere pompen.

Wandelroutes
De wandel- en fietsroute Domela’s Paad (25 km) voert vanuit Nij Beets langs Tijnje, Ulesprong en Oud Beets. In de route is ook een zelfbedienings-kettingveerpontje tussen Nij Beets en Tijnje opgenomen. De wandelroute Rûntsje Ald Djip (11 of 16 km) start bij It Damshûs. De Rink van der Velde Kuier (6 km) door natuurgebied de Kraanlannen is vernoemd naar de bekende Friese schrijver. Alle routes zijn te vinden op www.nijbeets.info.

Polderhoofdkanaal
Nij Beets ligt aan het vanaf 1875 gegraven Polderhoofdkanaal. Het kanaal diende voor het waterbeheer in de grote veenpolder. In de jaren zestig werd het gesloten voor de scheepvaart. Tientallen jaren plannen maken leidde in 2014 tot de heropening van het kanaal voor de pleziervaart. Het vormt sindsdien een betere verbinding tussen het Friese Merengebied en de Turfroute.

Appèlmeester
Sinds 1988 staat De Appèlmeester aan de Domela Nieuwenhuisweg. Het beeld is gemodelleerd naar de figuur Jan Hankel, stakingsleider van de grote turfstakingen in 1890 in Nij Beets. Het standbeeld staat symbool voor de destijds gevoerde sociale strijd.

Zwembad De Blauwe Kamp
Voor aanleg van het sportterrein was zand nodig. Hiertoe werd een gat gegraven aan de Blauwe Kampwei en daaruit is toen simpelweg het zwembad ontstaan. Door de jaren heen zijn er vele aanpassingen en verbouwingen gedaan. zwembadnijbeets.nl