Boeren en natuur: ‘Der lizze kânsen genôch’
NieuwsNIJ BEETS Hoe het verder moet met de boeren nabij de Natura 2000-gebieden? Rond Van Oordt’s Mersken weten ze het wel. Natuur zit bij de boeren in dit gebied al jaren ‘tusken de earen’. Ze willen wel graag een meetnetwerk in het gebied om de daadwerkelijke stikstofneerslag te meten.
Ze waren ook van de partij bij enkele acties tegen het voorgenomen Haagse stikstofbeleid. Want ook voor Frans Postma uit Tijnje en Durk de Vries uit Beetsterzwaag pakt dit beleid desastreus uit. Hun bedrijven zitten dicht bij het Natura 2000-gebied Van Oordt’s Mersken, tussen Terwispel en Beetsterzwaag. Op het beruchte kaartje staan ook zij ingetekend voor een reductie van 70 procent. Maar ze horen niet bij de hardliners onder de protesterende boeren.
Liever kijken ze vooruit. Naar hoe het verder moet. Daar zijn ze ook al langer mee bezig, inspelend op de gebiedsgerichte aanpak zoals de provincie Fryslân die al eerder aankondigde. “It moat ek fan ûnderop komme. Lânbou en natoer binne elkoar noadich”, aldus Durk de Vries. “Mar at de 70%-reduksje foar elke individuele boer jildt, is het foar ús allegear einde ferhaal.”
Gebiedsgericht
Om de eerste aanzet te geven voor de gebiedsgerichte aanpak kregen de initiatiefnemers Stichting de Nije Boarn, de agrarische natuurverenigingen van ELAN en LTO Opsterland een provinciale subsidie. Hielke de Vries uit Langezwaag en Tine Bijstra uit Hoornsterzwaag, beiden nauw met de landbouw verbonden, gingen keukentafelgesprekken aan met ruim vijftig melkveehouders. Om de huidige situatie van de bedrijven in kaart te brengen, te horen hoe de boeren de toekomst zien en of ze mee willen werken aan een gebiedsgericht proces van onderop.
De bevraagde boeren zitten in het gebied ten westen van Van Oordt’s Mersken, van Nij Beets tot aan Gorredijk, de noordkant van Langezwaag en richting Lippenhuizen. Later volgen gesprekken met boeren rond Beetsterzwaag die land pachten van de Cornelia-Stichting en de familie Van Harinxma.
Opvolgers
De inventarisatie leverde duidelijke conclusies op. De bedrijven zijn allemaal grondgebonden, met een omvang van vijftig tot honderd hectare. Op enkele bedrijven na, is er een opvolger of zijn de boeren nog jong. De bedrijven beschikken over redelijke huiskavels. De positieve gevolgen van de ruilverkavelingen uit de jaren zeventig en tachtig zijn goed zichtbaar.
“Wat ek opfalt, de measte boeren binne tefreden mei de omfang fan it bedriuw”, aldus Hielke de Vries. “Se rjochtsje harren mear op optimalisearring fan wat se ha as op útwreidzjen.” Veel van de bedrijven hebben ook al ervaring met natuurbeheer; ze gebruiken onder andere honderden hectares natuurland van Staatsbosbeheer. Postma: “De agrarische natuurvereniging De Alde Delte is al jierren aktyf. De natoer sit by de boeren yn dit gebiet al folle langer tusken de earen. Se witte eins net oars.”
Meer aan het roer
De boeren willen graag samen kijken hoe ze verder kunnen rond het Natura 2000-gebied. Postma: “Natuurinclusief buorkje, sa at Den Haag graach wol, dêr binne wy al jierren mei dwaande. It giet der no om dat ek yn de takomst ekonomysk perspektyf oerbliuwt.” De boeren in het gebied willen wel graag meer aan het roer staan. Er zijn bijvoorbeeld veel vragen bij het voor de stikstofneerslag gebruikte Aerius-rekenmodel.
Hielke de Vries: “De boeren wolle graach mjitte hoefolle stikstof der delkomt. Yn it Grinzer Vlagtwedde rint in projekt wêr’t se dat dogge. Dat wolle de boeren hjir ek wol.” Binnen de Opsterlandse gemeentepolitiek krijgen ze de handen daarvoor al op elkaar. Vorige week stemden 18 van de 21 raadsleden voor een motie die het college van B en W vroeg deze meting bij de provincie onder de aandacht te brengen. Durk de Vries: “Dat is ek foar de akseptaasje en it draachflak belangryk.”
De boeren zien ook mogelijkheden in het zelf beheren van het waterpeil, in overleg met het Wetterskip en in relatie tot weidevogelbeheer of het tegengaan van inklinken van veenweidegebieden. En niet te vergeten de energietransitie. Postma: “Seker at dat yn kombinaasje kin mei stikstofreduksje. De boeren rûn Nij Beets wolle serieus neitinke oer mestfergisting.” Hielke de Vries, ook VVD-raadslid, ziet ook een rol voor de gemeente Opsterland. Zo moet het bestemmingsplan buitengebied hier wel klaar voor zijn, bijvoorbeeld door de ruimte om te bouwen op boerderijen groter te maken dan de anderhalve hectare die het nu is.
Erkenning
Postma ervaart dat er bij de boeren genoeg animo is om samen de stikstofuitstoot tot een bepaald redelijk niveau terug te brengen. Maar dan wel met gebruikmaking van innovaties, een aantal stoppers en erkenning van wat al is gerealiseerd. Bijvoorbeeld dat er in het zuidoosten van de provincie al circa tweeduizend hectare boerengrond is omgezet in natuur. Dat de boeren al veel aan natuurbeheer doen op honderden hectares grond van bijvoorbeeld Staatsbosbeheer. “De provinsje seit dat Fryske boeren sûnt 1990 al 28 persint minder broeikasgassen útstjitte.”
En ook zijn er in sommige gebieden duidelijk minder koeien. Durk de Vries: “Yn de tachtiger jierren wiene der tusken De Sweach en de A7 sa’n 400 kij, dêr binne noch 200 oer.” In de gebiedsgerichte aanpak vraagt Postma nog wel aandacht voor een andere trendbreuk. In het verleden was beleid altijd zogenaamd zonder schaduwwerking. Natuurmaatregelen hielden bij de grens van het gebied op, zonder gevolgen voor de aangrenzende boeren. “Sa is it ek altyd ôfpraat. No moat de boer dy’t tichter by de natoer sit, mear bliede. Dat kin net.”
Het rapport van De Vries en Bijstra gaat naar de provincie. In het vervolgtraject willen de boeren nauw samenwerken met de terreinbeherende organisaties. Want ze kunnen niet zonder elkaar, vinden de boeren. Met Staatsbosbeheer, grote speler in het gebied, zijn de ervaringen nu wisselend. Postma: “De geasten moatte dêr ek ryp wêze foar gearwurking.” Durk de Vries benadrukt dat de Cornelia-Stichting en de familie Van Harinxma voor dit plan intensief willen samenwerken met hun pachters. “Sa, dat wy der beide foardiel fan ha en der takomst foar ús oerbliuwt.”
De familie Postma melkt 115 koeien aan de Rolbrêgedyk tussen Tijnje en Nij Beets. Ze beheren 85 hectare land, waaronder veel natuurland van Staatsbosbeheer. De familie De Vries melkt 115 koeien aan de Beetsterdyk tussen Beetsterzwaag en de A7. Zij beheren 67 hectare land, deels pachtland van de Cornelia-Stichting en de familie Van Harinxma.